نصف جهان: 5 میلیارد و صد میلیون تومان در مقایسه با رقم های افشا شده اختلاس های اخیر، پول خرد هم محسوب نمی شود(!) اما وقتی پای خرید یک تابلو وسط باشد، پرداخت این میزان پول در ازای به دست آوردن آن تابلو، خیلی هم زیاد است.

اما ماجرا چیست و از کدام تابلو صحبت می کنیم؟ این تابلو در اختیار چه کسی بوده و حالا  دست چه کسی افتاده است؟ برای دانستن این موضوع باید چند هفته ای به عقب برگردیم؛ به هشتم تیر ماه همین امسال.

چرا تابلو را فروختم؟

در هنگامه افزایش قیمت ارز بود که نهمین حراج تهران در پایتخت برگزار شد. در این نمایشگاه چندین اثر از هنرمندان اصفهانی مورد توجه قرار گرفت که سرآمد همه آنها تابلویی از سهراب سپهری، شاعر و نقاش مشهور کاشانی بود. این تابلو در حراج تهران با پنج میلیارد و یکصد میلیون تومان، عنوان گرانقیمت ترین اثر به فروش رفته در آن شب را به خودش اختصاص داد. نکته مهم در خرید و فروش این تابلوی رنگ و روغن آن بود که نه کسی اطمینان درستی از کمّ و کیف عرضه آن درحراج هتل پارسیان آزادی تهران داشت و نه نام خریدار اثر افشا شد. با گذشت نزدیک به دو ماه از آن شب، هنوز هم کسی نام خریدار تابلو را نمی داند اما درباره تاریخچه این تابلوی با ارزش و علت به حراج گذاشته شدنش، حالا همه چیز روشن شده است.

به تازگی ماهنامه «اندیشه پویا» در گفتگو با لیلی گلستان، مترجم، مجموعه دار و صاحب گالری گلستان در تهران به این سئوال پاسخ داده که اصولاً چرا این تابلو به حراج پایتخت رسید و رابطه آن با دختر ابراهیم گلستان چه بوده است؟ لیلی گلستان به این ماهنامه گفته که تابلوی پنج میلیاردی سهراب، متعلق به خانواده گلستان بود و علت فروش تابلو هم به بالا رفتن سن خود این گالری دار مربوط می شده است: «خانه ای که من سال هاست در آن زندگی می کنم و خیلی هم در آن کیف کردم با اینکه خیلی خانه خوبی است اما دیگر برای زندگی من بزرگ است. بچه ها دنبال زندگی خودشان رفته اند و نگهداری خانه برای من مشکل شده. پله هایش هم زیاد است. این شد که تصمیم گرفتم در یک آپارتمان زندگی کنم اما برای خرید آپارتمان پول نداشتم. تابلوی سهراب را فروختم تا یک آپارتمان بخرم. اول هم می‌خواستم خانه را بفروشم و با بخشی از پول آن آپارتمان بخرم اما بچه‌ها موافقت نکردند و گفتند این تنها باغی است که در "دروس" مانده و حیف است فروخته شود و به جای آن تابلو را بفروش. من هم دیدم حرفشان منطقی است. به پولی که لازم داشتم رسیدم اما قیمت تابلو در حراج خیلی بالا نرفت.«

بیشتر می ارزید اما...

لیلی گلستان 30 سال است یکی از معروف ترین گالری های ایران را اداره می کند؛ جدا از اینکه خودش هم مجموعه دار است. به همین دلیل با همه پشت پرده های خرید و فروش در حراج ها آشناست. اگر او معتقد است قیمت پنج میلیاردی تابلویش در حراج تیرماه امسال واقعی نبوده، پس لابد چیزی می داند که این را می گوید: «وقتی تابلویی را به حراج می‌گذارید وارد حیطه‌ای می‌شوید که در آن خیلی پنهانکاری و پس و پشت وجود دارد. من همه اینها را بلد بودم و می‌دانستم فروش چنین اثری صاف و ساده و راحت اتفاق نمی‌افتد. با علم به همه اینها کار را به حراج تهران دادم و با تمام بازی‌هایی که یک حراج دارد فروش رفت.» اما به هر حال، او پشیمان نیست که چرا تابلوی منحصر به فردش را فروخته است: «آن تابلو یک خاطره و تاریخ پشتش بود. هنوز هم هست فقط آن نقاشی دیگر مال من نیست.«

اما از طرف دیگر اینکه تابلوی سپهری چگونه از خانه گلستان سر درآورده و «تاریخ پشتش» از کجا آمده است، هم داستان جالبی دارد.

وقتی پدر لیلی گلستان برای او خانه ای می سازد، مادرش هم از سهراب سپهری می خواهد برای دیوار پشت مبل کاناپه تابلویی بکشد. سهراب مبل را اندازه می گیرد و نقاشی بزرگی به همان اندازه می کشد؛ همین تابلویی که حالا به قیمت بیش از پنج میلیارد تومان به یک شخص ناشناس فروخته شده است.

اما آیا این گالری دار مشهور نمی توانست تابلوی سهراب سپهری را به یک موزه بفروشد تا در آنجا نگهداری شود؟ به خصوص آنکه معلوم نیست این تابلو امروز در دست چه کسی است، با چه شرایطی و در کجا نگهداری می شود؟ لیلی گلستان می گوید: «آرزوی من این بود که موزه هنرهای معاصر این تابلو را بخرد که تابلو به گنجینه موزه برود اما یا پولش را نداشتند و یا به دلیل نابلدی و غیرمتخصص بودن و غیرحرفه‌ای بودن که وزارت ارشاد مبتلا به آن است نقاشی را نخریدند. درستش هم این بود که این کار به موزه برود چون یک کار تک از سهراب سپهری است.«

شاعر بی پول یا نقاش پولدار؟

سهراب سپهری کارهای تک زیاد داشت. سال های قبل هم تابلو های او با قیمت بالا به فروش می رسید. این در حالی است که تصور عامه مردم از شیوه زندگی سپهری در این خلاصه می شود که کاشانی مشهور کشور ما، شاعری بوده که زندگی اش از نظر اقتصادی بسامان نبوده است. اما جالب است که لیلی گلستان در گفتگوی هفته پیش خود با روزنامه «همشهری» گفته این یک باور نادرست است و از قضا سهراب سپهری وضع مالی بدی هم نداشته است. او این مطلب را در پاسخ به خبرنگار «همشهری» که می پرسد چرا وقتی اثر سهراب سپهری را به شما نشان می‌دهند، آن را تأیید نمی‌کنید در حالی که هم سپهری را می‌شناختید و هم تعداد آثارش را می‌دانید و همه کارهایش را دیده‌اید، مطرح می کند: «سپهری خیلی کار داشت. خیلی زیاد پرکار بود. یعنی خانم سیحون مدام به ایشان می‌گفت بکش و او دائم می‌کشید و می‌فروخت! یعنی سهراب در زمان خودش، برخلاف خیلی‌ها که فکر می‌کنند چقدر بدبخت بود و قدرش شناخته نشده، اصلاً این داستان‌ها نبود، پرفروش‌ترین و گران‌ترین نقاش ایران در زمان خودش بود. چرا؟ چون گالری‌دارش خانم سیحون بود و برایش درجه یک کار کرد. یعنی اگر خانم سیحون نبود، سهراب سپهری هیچ وقت سهراب سپهری نمی‌شد؛ بنابراین خیلی زیاد کار کرد و در دوره‌های مختلف کاری داشت، ولی یک اشتباهی که کرد این بود که خیلی از کارهایش امضا نداشت. خود من سه کار از او گرفتم که امضا نداشت. آن موقع که خریدم متوجه نشدم که امضا ندارد. همینطور آویزان می‌کردم به دیوار. یک روز نگاه کردم دیدم که امضا ندارند. بهش گفتم سهراب اینها امضا ندارند، گفت برای هر امضا یک شام.«

یک هدیه باارزش

سهراب سپهری اگر زنده بود، یک ماه و نیم دیگر 90 ساله می شد. او 15 مهرماه 1307 در کاشان به دنیا آمد. لیلی گلستان هم زاده ۲۳ تیر ۱۳۲۳ در تهران است. او 43 روز پیش 74 ساله شد. گلستان 16 سال از سهراب سپهری کوچک تر است اما تا تیرماه امسال وارث یکی از باارزش ترین آثار هنری او بود و دو هفته قبل از خاموش کردن شمع های کیک تولدش، تابلوی گرانبهای سهراب سپهری را به قیمت پنج میلیارد و یکصد میلیون تومان فروخت. پولی که سهراب، 38 سال بعد از مرگش آن را به لیلی گلستان هدیه داده است. برای روز تولد یک نفر هدیه چندان بدی هم نیست؛ هست؟!