مرتضي نجفي قدسي / خادم القرآن و مؤسس دارالقرآن علامه طباطبايي:

بِسْمِ ا... الرَّحْمنِ الرَّحيمِ

«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَهِ الْقَدْرِ * وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَيْلَهُ الْقَدْرِ *  لَيْلَهُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ» (سوره قدر، آيات 1 تا 3) «به درستي که ما قرآن را در شب قدر نازل کرديم و تو چه مي‏داني شب قدر چيست؟ شب قدر بهتر از هزار ماه است.»

 شب قدر چيست؟

شب قدر، از مباحث بسيار مهم در زندگي انسان است و هدف آن است که در چنين شبي انسان، هندسه وجودي خود را بشناسد، قدر به معناي تقدير و اندازه گيري است و در چنين شبي انسان بايد علاوه بر اعمال عبادي، ساعتي به تفکر بنشيند بلکه قدر خود را بيابد و قيمت خود را بشناسد.

اميرالمؤمنين (ع) در خصوص قدر و قيمت انسان فرموده اند: «انّه ليس لانفسکم ثمن الا الجنّه، فَلا تبيعوها الا بها» يعني به درستي که براي جان هاي شما قدر و قيمتي نيست مگر به اندازه بهشت، پس حواستان باشد که آن را به کمتر از اين قيمت نفروشيد!

جان انسان خيلي گرانبهاست و اگر انسان قدر و قيمت خود را بشناسد خداي متعال که خود خالق انسان است در عين حال بهترين خريدار است، چنانکه در سوره توبه آيه 111 آمده است: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرَي مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّهَ» يعني بي‌ترديد خدا از مؤمنان جان‌ها و مال‌هايشان را مي‏خرد و به آنها بهشت را عطا مي‏کند و در حقيقت فرمايش اميرالمؤمنين علي (ع) اشاره به همين آيه شريفه دارد که اگر انسان با ايمان باشد، خود را ارزان نمي فروشد و مي‏داند که هيچکس جز خدا ارزش او را نمي داند و اين خداست که حاضر است انسان را به بالاترين قيمت بخرد، پس چرا تا وقتي خريداري مثل خدا وجود دارد انسان به ديگران رجوع کند، بهترين خريدار انسان خداست و اگر انسان با او آشتي کند و با او پيمان ببندد که اوامرش را اطاعت خواهد کرد، خدا هم نمي‏گذارد بهاي جانش هدر رود و يا ارزان فروخته شود بلکه به بالاترين قيمت يعني در ازاي بهشت مي‏خرد و لذا تفکر در شب قدر براي درک همين معاني است که از فرصت پديد آمده براي بازسازي خودش استفاده کند و مقدرات لا اقل يکسالش را در پرتو عنايت الهي به نحو احسن تأمين کند.

  نزول قرآن در شب قدر

در شب قدر خداوند متعال لطف و عنايتش را در حق بشر به حد اعلي رساند و قرآن کريم را براي تأمين سعادت انسان به عنوان نسخه حياتبخش عملي او نازل کرد. امام خميني (ره) در بيان اهميت اين موضوع مي‏فرمايند: «در ماه مبارک رمضان قضيه‏اي اتفاق افتاد که ابعاد و ماهيت آن تا ابد براي امثال ما در ابهام مانده است و آن نزول قرآن است، نزول قرآن بر قلب رسول ا... (ص) در ليله القدر.»

حضرت امام خميني(ره) از فرصت ماه رمضان حداکثر استفاده را مي‏کردند به طوري که پيوسته مشغول دعا و ذکر و تلاوت قرآن و اعمال مخصوص اين ماه بودند تا خود را براي درک ليله القدر آماده کنند.

ماه رمضان، ماه ضيافت الهي است و خداي متعال در اين ماه از پيامبر اکرم (ص) ضيافت کرد به نزول قرآن چرا که فرموده است: «شَهْرُ رَمَضانْ الَّذي اُنزِلَ فيهِ القُرآن» يعني معرفي ماه رمضان را قبل از آنکه به ماه روزه و صيام مطرح کند به نزول قرآن عنوان مي‏کند و در سوره قدر نيز مي‏فرمايد: «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَهِ الْقَدْرِ» که از جمع بندي اين آيات نتيجه مي‏گيريم که قرآن کريم در شب قدر  نازل شده و شب قدر نيز در ماه رمضان است، ولي اينکه چه شبي از ماه رمضان شب قدر است در قرآن به آن اشاره اي نشده و تنها در بيان اخبار و روايات آمده است که شب‏هاي نوزدهم، بيست و يک و بيست و سوم شب‏هاي قدر هستند و بيشتر هم شب بيست و سوم مطرح است. البته روايات اهل سنت بيشتر شب بيست و هفتم ماه رمضان را مطرح مي‏کنند و احياي آن شب نيز مستحب است.

عرض کرديم که در شب قدر، انسان بايد هندسه وجودي خودش را بشناسد و قدر و قيمت خود را بفهمد چون شب نزول قرآن است، پس ما بايد قدر قرآن را هم بفهميم و بشناسيم و آنگاه که ارزش آن را فهميديم آن را بالاي سرمان بگذاريم و خدا را به حق اوليائش و اسماء مقدسي که در اين کتاب از آنها ياد شده قسم مي‏دهيم که با خدا پيمان مي‏بينديم و تقاضا مي‏کنيم که ما را از آزادشدگان از دوزخ قرار دهد.

 تعهد به قرآن و عترت در شب قدر

قرآن کريم وظيفه تبيين آيات قرآن را بر عهده پيامبر اکرم (ص) گذاشته است آنجا که مي‏فرمايد: «وَأَنزَلْنَا إِلَيْکَ الذِّکْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَکَّرُونَ» (سوره نحل، آيه 44)

پيامبر اکرم (ص) نيز در طول 23 سال رسالت خود، آيات قرآن را براي مردم تلاوت و تبيين کردند و ادامه آن را به اهل بيت عصمت و طهارت(ع) سپردند تا مبادا امت دچار گمراهي شوند و لذا در حديث مشهور «ثقلين» فرمودند: «إنّي تارِکُ فيکمُ الثَّقَلين کتابَ الله و عِترَتي أهل بيتي ما إن تَمسَّکتم بِهما لَنْ تَضلّوا أبدا ولن يَفتَرِقا حتَّي يَرِدا علیّ الحَوض» (الکافي، کليني، ج1، ص294.)

يعني من در ميان شما دو چيز گرانبها را باقي مي‏گذارم کتاب خدا و عترتم و اهل بيتم تا مادامي که به اين دو تمسک داشته باشيد گمراه نمي‏شويد و قرآن و عترت هم هيچگاه از هم جدا نمي‏شوند تا وقتي در حوض کوثر بر من وارد شوند.

حديث ثقلين به اسناد مختلف مورد اتفاق شيعه و سني است و متواتر نقل شده است و به خوبي جايگاه قرآن و اهل بيت عليهم السلام را بيان کرده است.

بنابراين مهمترين کارها در شب قدر شناخت خود است که منجر به شناخت خدا مي‏شود و لذا فرمود «مَنْ عَرَفَ نَفْسَه فَقَدْ عَرَفَ رَبّه» (شرح غررالحکم و دررالکلم، عبدالواحد بن محمد تميمى، ص 232) و حالا که اين انسان خود را شناخت و مي‏خواهد بنده خدا باشد، خدا نسخه عملي او را تحت عنوان کتابي به نام «قرآن» عنايت کرده است و پيامبر(ص) و اهل بيت(ع) او را هم که راسخون در علم هستند، مبين قرآن و مفسر قرآن و تأويل کنندگان قرآن قرار داده است و شب قدر وقتي قدرش درست ادا مي‏شود که ما متعهد شويم قرآن و عترت را پشت سر قرار ندهيم بلکه بالاي سرمان قرار دهيم و با خدا آشتي کنيم و مهمان خوبي براي پروردگار باشيم و در شب قدر و نزول قرآن که ملائکه ا... بر زمين مي‏آيند و به مؤمنان سلام مي‏کنند ما هم در شمار آنان باشيم، «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ *سَلَامٌ هِيَ حَتَّي مَطْلَعِ الْفَجْرِ»