کاوش‌های باستان‌شناسی در تونل کشف شده در مسجد تاریخی امام(ره) اصفهان نشان می‌دهد که این تونل یک آبراهه متعلق به دوران صفویه است که به فرضیه وجود یک سازه گسترده زیرزمینی در بافت تاریخی اصفهان دامن می‌زند.

به گزارش تسنیم، اوایل هفته گذشته خبری مبنی بر کشف یک تونل تاریخی جنب بخش نمازگزاران مسجد امام(ره) اصفهان منتشر شد که از همان ابتدا تیم حفاظتی میراث فرهنگی در محل مستقر و تحقیقات و کاوش‌های باستان‌شناسی آغاز شد.

قدمت این تونل تاریخی که به گفته فریدون اللهیاری مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان به دوره صفوی برمی‌گردد، بیش از گذشته به شایعه وجود یک سازه گسترده زیرزمینی در بافت تاریخی مرکز اصفهاندامن زد.

معاون میراث فرهنگی استان درباره جزئیات جدید تونل صفوی مسجد امام(ره) اصفهان گفت: با توجه به وجود شبکه فاضلاب و محدودیت‌های موجود در این محل و همچنین با توجه به مشکلات تهویه و عدم وجود نور کافی در داخل این تونل، گروه باستان‌شناسی هنوز موفق به راهیابی به داخل این تونل نشده‌اند.

ناصر طاهری افزود: با این حال، در کاوش‌هایی که توسط باستان‌شناسان در دهانه این تونل تاریخی انجام شده و با توجه به آزمایش جنس مصالح و رسوبات دهانه تونل، مشخص شد که این تونل یک «آ‌براهه» بوده که در دوران صفویه کاربری داشته و جزئیات بیشتر از توسط کارشناسان باستان‌شناسی در حال کاوش است.

با توجه به اینکه پیش از این نیز در عملیات حفاری پروژه متروی اصفهان در ایستگاه امام حسین(ع) و محدوده چهارباغ نیز سازه‌های تاریخی و تونل کشف شده بود، گمانه‌زنی‌ها را برای وجود یک سازه زیرزمینی در اصفهان بیشتر کرده و سئوالی را مطرح می‌کند که آیا یک شهر یا یک سازه تاریخی در زیرزمین اصفهان وجود دارد یا خیر؟

طاهری دراین‌باره بیان کرد: ما نیز به تازگی به این نتیجه رسیده‌ایم که در بافت تاریخی اصفهان یک شبکه زهکشی زیرزمینی وجود دارد که به صورت تونل یا شبکه‌های مستطیلی شکل به هم متصل شده‌اند.

در متون تاریخی شهر اصفهان اشاره به وجود قنات «آب حلال» در اصفهان شده است که در زمان صفویه، شاه عباس این قنات را که در آتشگاه وجود داشته خریداری کرده و آب آن از طریق آبراهه‌ها در بافت مرکزی شهر اصفهان جریان داشته است. وجود ادامه آبراهه قنات «آب حلال» در هشت بهشت نیز رؤیت شده و حتی در زمان کشف یک تونل تاریخی دیگر در مسیر خط یک متروی اصفهان در چهارباغ نیز سر منشأ این تونل به قنات «آب‌ حلال» متصل بود.

حال سئوال اینجاست که آیا با توجه به وجود گسترده شبکه زهکشی و آبرسانی زیرزمینی در بافت مرکزی اصفهان، ممکن است که آبراهه کشف شده در مسجد امام(ره) اصفهان نیز به قنات «آب‌ حلال» متصل باشد؟

علیرضا جعفری زند کارشناس میراث فرهنگی اصفهان با رد این فرضیه به تسنیم گفت: اظهار نظر درباره اتصال آبراهه مسجد امام(ره) اصفهان به قنات «آب‌ حلال» نیازمند تحقیقات میدانی و پژوهش‌های باستان‌شناسی است که در این زمینه باید گفت که ارتباطی بین این آبراهه و قنات وجود ندارد.

وی درباره وجود شبکه زهکشی و آبراهه زیرزمینی در بافت مرکزی شهر اصفهان گفت: در اکتشافات قبلی وجود آبراهه و شبکه زهکشی در اصفهان اثبات شده اما برای اظهار نظر دقیق‌تر درباره آبراهه مسجد امام(ره) اصفهان باید محل مورد بازدید قرار گیرد.

در متون باستان‌شناسی و معماری اینگونه آمده که اصفهان دارای یک شهر زیرزمینی است که بومیان در آن اسکان داشته‌اند که اکنون پس از تحولات معماری و ساخت‌وسازهای صورت گرفته در طول سده های اخیر پایه‌های سازه‌ای این شهر مدفون شده و اکنون با انجام عملیات مرمت یا توسعه پروژه‌های عمرانی در عمق، پایه‌های این سازه‌ها نمود بیرونی پیدا می‌کند.

البته وجود آبراهه در زیرزمین مسجد امام(ره) اصفهان و امثال اکتشافات در طول سال‌های اخیر، نشانه وجود شبکه گسترده زیرزمینی در بافت تاریخی و مرکزی شهر اصفهان دارد که عموماً این بافت‌ها به دوران صفوی و ما قبل از آن بر می‌گردد که البته نبود نقشه مناسب از شبکه زیرزمینی اصفهان یا آبراهه‌های تاریخی این شهر، اثبات این موضوع را کمی دشوار کرده است.