پایگاه خبری "میدل ایست مانیتور" در گزارشی، به روند تنش زدایی در روابط ایران و امارات پرداخته و به طور خاص ضمن بررسی چهارچوب کلی این مساله، مسائل و موضوعاتی که می‌توانند این روند را تسهیل کنند نیز مورد اشاره قرار داده است.

میدل ایست مانیتور در این رابطه می‌نویسد: «روابط ایران با کشور‌های عربِ همسایه آن، فراز و نشیب‌های زیادی را در سال‌های اخیر تجربه کرده است. عمان و قطر، اغلب روابط خوبی با ایران داشته اند با این حال، تهران روابط پرتنشی را با امارات، عربستان سعودی و بحرین داشته است.

توسعه روابط با کشور‌های همسایه برای اغلبِ دولت‌های ایران در عصر پس از انقلاب اسلامی، یک اولویت مهمِ سیاست خارجی بوده است با این حال، این دستور کار با چالش‌های زیادی نیز رو به رو بوده است. ماه گذشته، در جریان "کنفرانس سیاست جهانی" در ابوظبی، "انور قرقاش" وزیر مشاور در امور خارجی امارات تاکید کرد که امارات متحده عربی، تمایل به حل تنش‌های خود با ایران و ترکیه، از طریق گفتگو و با هدفِ جلوگیری از ایجاد تقابلات جدید در منطقه خاورمیانه دارد.

 عقب نشینی آمریکا از افغانستان و کاهشِ کلی حضور و نقش آن در منطقه خاورمیانه، منجر به آغاز عصری جدید شده است. در شرایط کنونی، چین، برای دولت بایدن و سیاست خارجی آن، اولویت اصلی و فوری است. در این راستا، ناامنی و بی ثباتی در منطقه بویژه در خطوط اصلی ترانزیت انرژی، به نفعِ هیچکدام از کشور‌های منطقه خاورمیانه نیست.

در هفت ماه نخست سال جاری میلادی، توازن تجاری میان ایران و امارات به رقم حدودا شش میلیارد دلار رسیده که این میزان، کمترین حد در تاریخ مناسبات تجاری دو طرف است. این مساله در نوع خود بسیار مهم است، زیرا امارات یکی از مهمترین منافذ صادرات کالا‌های ایرانی بوده است. ارزشِ کالا‌های وارد شده ایران از امارات در هفت ماه نخست امسال، ۸.۶ میلیارد دلار بوده که در مقایسه با دوره مشابه سال گذشته، افزایشِ ۸۲ درصد را نشان می‌دهد. به گفته رئیس اتاق بازرگانی ایران و امارات، در دوره مذکور، ارزش کالا‌های صادراتی از ایران به امارات، ۲.۶ میلیارد دلار بود که در نوع خود حاکی از افزایش ۱۲.۶ درصدی در مقایسه با سال ۲۰۲۰ میلادی است. وارادات امارات از ایران عمدتا در قالب ترانزیت به کشور‌های دیگر انجام می‌شود.

از ماه می‌سال ۲۰۱۸ میلادی، هنگامی که آمریکا به صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای برجام خارج شد و تحریم‌های گسترده‌ای را علیه ایران در قالب "کارزار فشار حداکثری" وضع کرد، روابط تجاری ایران با شرکای تجاریِ اصلی و عمده این کشور نظیر چین، کره جنوبی، امارات و هند، به نحو قابل ملاحظه‌ای با اختلال رو به رو شد. در نتیجه، صادرات ایران در سال ۲۰۱۹ از رقمِ ۴۳.۷ میلیارد دلار به رقمِ ۴۱.۴ میلیارد دلار سقوط کرد.

نتیجه یِ مذاکرات هسته‌ای و توافقی جدید میان ایران و آمریکا، تاثیری قابل توجه بر روابط تهران با کشور‌های همسایه آن خواهد گذاشت. با این حال، احتمالِ دستیابی به یک توافق در مذاکرات هست‌ای وین در شرایط کنونی، تا حدی زیادی سخت به نظر می‌رسد.

در هفته‌های گذشته، رئیس میز ایران در وزارت خارجه آمریکا "رابرت مالی" به کشور‌های خارومیانه‌ای سفر کرده تا با کشور‌های منطقه به بحث و تبادل نظر در مورد معادله هسته‌ای ایران بپردازد. معاون وزیر خارجه ایران "علی باقری کنی" نیز در جریان سفر خود به امارات در تاریخ ۲۴ نوامبر، در توئیتی نوشته: "ما توافق کردیم تا در چهارچوب روابط ایران و امارات، فصلی جدید را آغاز کنیم".

موضع گیری‌های انور قرقاش وزیر مشاور در امور خارجه امارات مبنی بر تمایل این کشور به تنش زدایی با ایران، نقش بسزایی در تخفیف تنش‌ها میان تهران و ابوظبی داشته است. وی همچنین به این نکته اشاره کرده که نَه امارات و نَه عربستان سعودی اعتقاد ندارند که یک توافق هسته‌ای با ایران، قادر است تا توانمندی‌های موشکی و همچنین نفوذ منطقه‌ای این کشور را خطاب قرار دهد. با این همه، اگر یک توافق هسته‌ای با ایران منعقد شود، بار دیگر صلح و ثباتِ قابل توجهی در منطقه و بویژه در خلیج فارس و محور‌های ترانزیت انرژی برقرار خواهد شد. مساله‌ای که در نوع خود هم به نفع ایران و هم کشور‌های منطقه و بویژه امارات خواهد بود.

در پیِ اقدام امارات در عادی سازی روابط با اسرائیل، مقام‌های ایرانی موضع گیری‌های شدیدی را علیه این مساله انجام دادند. رئیس جمهور وقت ایران "حسن روحانی" در موضع گیری، "توافق ابراهیم" را خیانت به منافع ملی کشور‌های منطقه توصیف کرد و هدف اصلی آن را تسهیل روند پیروزیِ مجدد دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا عنوان کرد. "ابراهیم رئیسی" نیز که در آن زمان رئیس قوه قضائیه ایران بود هم، عادی سازی روابط امارات با اسرائیل را "خیانت به اسلام" و همچنین "خیانت به فلسطین" توصیف کرد. "سرلشکر محمد باقری" رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح ایران نیز در این رابطه گفته است: «اگر اتفاقی در منطقه خلیج فارس بیفتد و یا امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران آسیب ببیند، ما آن را از چشم امارات متحده عربی خواهیم دید و به هیچ وجه آن را تحمل نخواهیم کرد.»

تلاش‌ها جهت بهبود روابط ایران با کشور‌های همسایه این کشور، با چالش‌هایی جدی همراه است. در این راستا، انور قرقاش ضمن عدم تمایل کشورش جهت مقابله با ایران، نسبت به نفوذ منطقه‌ای ایران در کشور‌هایی نظیر عراق، سوریه، یمن، و لبنان ابراز نگرانی کرده است. با این همه، همین امارات به دنبال تنش زدایی با ایران است.

امنیت و ثبات منطقه‌ای جز با همکاریِ کشور‌های منطقه خاورمیانه ممکن نیست. این به نفعِ ایران و امارات است که از سطح تنش‌ها در روابط دوجانبه خود بکاهند. در این میان اگر توافق هسته‌ای ایران نیز بار دیگر برقرار شود، می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.

باید پذیرفت که برخی مشکلات و چالش‌ها در کوتاه مدت حل نخواهند شد. با این حال، اراده ایران و امارات جهت ایجاد فصلی جدید در روابط دوجانبه می‌تواند شروعی مثبت و سازنده باشد که وقتی با حسنِ نیت دو طرف همراه شود، می‌تواند گسترده‌تر نیز شود و فضایی بهتر را در روابط تهران و ابوظبی ایجاد کند.»