شرکت تسلا، یکی از معروف‌ترین تولیدکنندگان خودروی برقی در جهان، برای ایجاد خطوط تولید خود در ترکیه برنامه‌ریزی می‌کند. وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران نیز روی کاغذ، طرح‌های بزرگی برای تولید اینگونه خودروها در کشور دارد. آیا می‌توان به راه‌ اندازی خط تولید تسلا در ایران امیدوار بود؟

آنگونه که دنیای اقتصاد گزارش داده است، پنج سال پیش در سفر ایلان ماسک به ترکیه، احتمال حضور تسلا در آن کشور مطرح شد. اما حالا با انتخاب مدیر عملیاتی برای راه‌اندازی خط تولید، موضوع جدی شده است.

ایران هم بر اساس سندی که وزارت صمت در دولت پیشین تدوین کرده بود، باید امسال ۳۵ هزار خودروی برقی و هیبریدی وارد می‌کرد. البته در شرایط ممنوعیت واردات و تحریم. در همین سند پیش‌بینی شده است که این رقم در سال ۱۴۰۴ به ۱۰۰ هزار دستگاه در سال برسد. همچنین خودروسازان باید سالانه ۵۰ هزار خودروی برقی و هیبریدی تولید کنند.

موضوع خودروهای برقی از چشم رضا فاطمی‌امین، وزیر صمت دولت سیزدهم نیز دور نمانده بود. او در برنامه‌های خود پیش از کسب رای اعتماد مجلس، اهداف کوتاه‌مدت و میان‌مدتی را در این زمینه مشخص کرد. به نوشته ایسنا، افزایش سهم تولید خودروهای برقی و هیبریدی نیز از جمله برنامه‌های میان‌مدت وزیر پیشنهادی بود.

اما آیا برنامه‌های وزارت صمت در این زمینه عملی است؟ با توجه به تحربه ترکیه، می‌توان به راه‌اندازی خط تولید تسلا در ایران امیدوار بود؟ پاسخ کارشناسان به هر دو پرسش منفی است.

بر اساس برنامه وزارت صمت، ایران باید تا سال ۱۴۰۴ سالانه، ۵۰ هزار خودروی برقی و هیبریدی را تولید و ۱۰۰ هزار دستگاه را وارد کند علی خاکساری، کارشناس صنعت خودرو در مورد برنامه‌های وزارت صمت برای تولید خودروهای برقی به تجارت‌نیوز می‌گوید: چنین شعارهایی مسبوق به سابقه است. در حالی که وزارت صمت، نه توانایی تحقق آنها را دارد و نه اختیار آن را.

این استاد دانشگاه علامه طباطبائی می‌افزاید: وزارت صمت باید به امور مربوط به سیاستگذاری و نظارت در حوزه تولید و واردات بپردازد و ورود به جزئیات در حیطه اختیار این نهاد نیست.

او ادامه می‌دهد: وزیران صمت در دولت‌های مختلف، به ایران خودرو و سایپا و «قطعه‌بازان» وابستگی دارند. تنها هدف از طرح اینگونه وعده‌های غیرعملی و غیرکارشناسی، درخواست منابع و حمایت‌های مالی برای این صنعت است.

او تاکید می‌کند: ظرفیت لازم برای تولید انواع خودروهای با کیفیت در کشور وجود دارد؛ به شرطی که وزارت صمت و بازیگران فعلی، صنعت خودروسازی را رها کنند.

خاکساری می‌افزاید: تا حدود سال ۲۰۳۰ میزان تولید خودروهای برقی از بنزینی پیشی می‌گیرد. حتی بعضی کشورها در نظر دارند که تولید خودروهای گروه دوم را ممنوع کنند اما در ایران، ورود مقاماتی مانند وزیر صمت به این موضوع، نشان‌دهنده تداخل بحث سیاستگذاری و تولید است و نتیجه آن نیز تنها می‌تواند هدر رفت منابع مالی باشد.

این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: برای نتیجه‌بخش بودن چنین موضوعاتی، وزارت صمت باید به سیاستگذاری بپردازد و جزئیات تولید را به خودروسازان بسپارد. از آن سو انحصار  موجود در این حوزه باید شکسته شود.

عماد جعفری، کارشناس خودرو نیز راه اندازی خط تولید تسلا در ایران را ناممکن می‌داند. به اعتقاد او تحریم‌های بین‌المللی و ضعف مدیریت داخلی، مانع از تحقق چنین رویایی می‌شود.

این کارشناس خودرو می‌گوید: مسئولان ایرانی، شناخت دقیقی از چگونگی تعامل با شرکت‌های خارجی و الزامات تجارت بین‌المللی ندارند و نگاه آنها به مسائل، کوتاه‌مدت است.

او می‌افزاید: معمولا با تغییر مسئولان در کشور، برنامه‌ها نیز متوقف می‌شود؛ در نتیجه شرکت‌ها نمی‌توانند برای حضور طولانی‌مدت در ایران برنامه‌ریزی کنند. جعفری در ادامه می‌گوید: اکنون با توجه به کاهش ارزش لیر، حضور در ترکیه برای شرکت‌های اروپایی و آمریکایی صرفه اقتصادی زیادی دارد. او می‌افزاید: آنها می‌توانند با ایجاد خطوط تولید در این کشور، محصولات خود را با قیمت مناسب در بازار ترکیه و منطقه عرضه کنند.

این کارشناس خودرو می‌گوید: حتی در صورت رفع تحریم‌ها نیز با توجه به ضعف‌های داخلی، نمی‌توان به شکل‌گیری چنین همکاری‌ای در ایران امیدوار بود چرا که وزارت صمت و دیگر نهادهای دولتی، به جای حمایت از صادرکنندگان موانعی را برای فعالیت آنها ایجاد می‌کنند.

این کارشناس خودرو تاکید می‌کند: در این شرایط، مقایسه ایران با کشورهای دیگر امکان‌پذیر نیست. ایران نمی‌تواند در زمینه تولید خودروهای برقی، به هاب منطقه تبدیل شود.

جعفری می‌گوید: اکنون تعدادی موتورسیکلت برقی به مردم فروخته شده اما هنوز زیرساخت لازم برای شارژ آنها در کشور شکل نگرفته است. در این شرایط، چگونه می‌توان تا سال ۱۴۰۴ به آمارهای رویایی ارائه شده دست یافت؟