دریا قدرتی پور: کرونا که آمد، نبض بازار گل هم کُند شد. به شماره افتاد و پژمرد. حالا بعد از دو  سه سال بوی کسادی از بازار گل بلند شده است. بازار، پر شده از خلوتی و سکوت و کمی مانده به عید هم رونقی ندارد. در این شرایط روزگار به بازار گل وفا نمی کند و عمر کوتاه گل ها را می گیرد. این را به خوبی در بازار بزرگ گل اصفهان می شود دید. «کار و کاسبی ها کساد است.» فروشنده ها می گویند. دو سال است که زندگیشان از این رو به آن رو شده است. مسعود فراهانی، یکی از آنهاست. بدون اینکه سرش را بالا بیاورد، گل های پلاسیده افتاده روی میز کارش را از گل های تازه جدا می کند و می گوید: «همه زندگیمان دارد پژمرده می شود.» همه زندگی او بار گلی است که اگر نخرند فقط پنج تا شش روز دوام می آورد و بعد از آن باید به مالش آتش بزند.

توی بازار گل هیچکس دل و دماغ ندارد. بوی نم و رطوبت با عطر گل ها آمیخته و فضا را معطر کرده است اما کام گل فروش ها خیلی وقت است تلخ شده. در شرقی ترین بازار گل اصفهان کسب و کار دیگر معنای گذشته را ندارد. حتی گل های آپارتمانی هم مشتریانش را از دست داده است. غرفه ها اما هنوز پر است از گل هایی که قرار است برای شب عید آماده شوند در حالی که رونق بساط گل فروشان، بدون شلوغی شب عید، معنایی ندارد. یکی از غرفه های بازار همدانیان که تقریبا همه نوع گلی دارد و  درست در دل مجموعه بازار قرار گرفته است، غرفه ای است که مرد مُسنی آن را اداره می کند. به قول خودش تمام زندگی اش را با این گل ها سر کرده. شغلش از پدربزرگ به پدرش رسیده و حالا او تولید کننده بزرگ گل های داوودی است. از روزگاری که او با گل هایش شاد بوده تا اکنون که کرونا کسب و کارش را به تاراج برده رضا مرادی  یک شب هم سرش را با آرامش به زمین نگذاشته است: «هیچوقت این قدر گل پژمرده نداشتیم. خریدار ندارند. خراب می شوند و باید بریزیمشان دور. گل هایی که برایشان زحمت کشیده ایم، یکی پس از دیگری پلاسیده می شود.»

سطل های پر از گل های پژمرده و مرده غرفه رضا این موضوع را خوب نشان می دهد. گل هایی که پیر و فرتوت شده اند و دیگر جایی در گل فروشی او ندارند.

او با دو تا از پسرهایش اینجا مشغول غرفه داری و فروش گل هایشان هستند. نگاهی می اندازد به داوودی هایی که هنوز شاداب و سرزنده هستند و می گوید: «من اینها را مثل بچه هایم دوست دارم، برای هر کدامشان وقت گذاشته ام اما حالا باید یکی یکی بسپارمشان به خاک.»

کمی آنطرف تر، ناصر، صاحب غرفه ای است که انواع گل های شاخه بریده را می فروشد و جزو سابقه دارهای بازار است. او به گفته خودش 25 سال از عمرش به گلکاری و گل فروشی گذشته:« تا کرونا نیامده بود مردم حداقل گل بیشتری می خریدند. کرونا که آمده نه مجلس ختم داشته ایم، نه عروسی، نه تولد و نه مناسبت های دیگر که گل ها بخواهند در آن ها خودنمایی کنند. دسته دسته گل هایمان را دور می ریزیم. عمر گل کوتاه است. مثل بقیه محصولات نیست. زود می میرند.»

مشتری ها کم شده اند و او حالا مجبور است گل هایش را با قیمت کمتری بفروشد اما قیمت کمتر با هزینه های اجاره غرفه چندان جور درنمی آید: «اگر همینطور ادامه پیدا کند معلوم نیست چه اتفاقی بیافتد. خیلی از این غرفه ها را که می بینی باید ببندند و بروند. گل های پژمرده مثل آینه دق شده اند. نه تنها برای او بلکه برای خیلی های دیگر که در انتظار مشتری در راهروهای بازار، چشمشان به انتظار مشتریان سفید شده است. ناصر ادامه می دهد: « گل هایمان اگر بمانند و کسی نخردشان انگار قهر می کنند. از رنگ و رو می افتند و باید دور ریخته شوند. خیلی از کسانی که در این غرفه ها هستند نه بیمه دارند و نه امنیت شغلی. کارشان وابسته به این گل ها است. محصولاتی که عمر زیادی هم ندارند.» ‏لابه‌لای حرف‌هایش حواسش به تک و توک مشتریان عبوری از راهروی غرفه هم هست: «از اول هفته که بازار باز شد، مشتریان ما یا ‏خرده فروش های کوچک هستند یا گلفروشان شهرستانی که برای یک هفته شان گل می خرند. ارزان می‌خرند، خیلی ارزان. همیشه اسفند برای ما ماه رونق بوده اما حالا زمان طلایی کار ما با رکود مواجه شده است. وضع بد اقتصادی مردم و اینکه گل در اولویت خرید آنها نیست عملا مشتری چندانی برای ما باقی نگذاشته است.»

اما با این اوصاف چرا گل فروشان بازار همدانیان که بعضی از آنها تا 16 میلیون تومان هم باید اجاره بها بپردازند، کار و کاسبی جدید راه نمی اندازند؟

برای ناصر و رضا و همکارانش که این شغل یک شغل خانوادگی محسوب می شود بیرون رفتن از آن و کنار گذاشتن آن سخت است. آنها از وقتی خودشان را شناخته اند سر و کارشان با گل بوده اما انگار حالا باید عطای این شغل را به لقایش ببخشد. به هر حال خساراتی که کرونا به بازار گل و موسم رونق یافتن کسب و کار گل زده است آن قدر سهمگین بوده که خیلی ها را به درد سر انداخته است.

«شغل ما مثل تره بار است؛ گل اگر خراب شود دیگر چیزی جایگزینش نمی شود. اینجا اگر نفروشی گل ها می میرند. حداقل توی مغازه ها گل ها را با قیمت بالاتری می فروشند تا خرج گل های پلاسیده، دربیاید. اینجا اما نمی شود گران بفروشی؛ کسی نمی خرد. اینجا می آیند که گل ارزانتری نصیبشان شود اما قسط وام های عقب افتاده و چک های برگشتی، زندگی بسیاری از گل فروشان را به خطر انداخته است و معلوم نیست کارشان به کجا بکشد.» یکی دیگر از تولید کننده های گل، این را می گوید و بعد از کشیدن یک «آه» بلند از ته دل، دوباره به جدا کردن گل های پلاسیده از تازه ها مشغول می شود.

برای مشتریان بازار گل هم این شرایط سخت است. خانمی که برای خرید گل آمده از گران شدن گل های آپارتمانی گله دارد. به غیر از او بسیاری از مشتریان بازار گل، گرانی را بهانه می کنند تا کمتر از قبل گل بخرند. آنها معتقدند که گل کالای لوکسی است که همه جا جایگاه ندارد؛ درست برعکس کشورهای توسعه یافته که گل جزو ملزومات زندگیشان محسوب می شود.

دلالان مشغول آب دادن به گل ها هستند

رییس اتحادیه گل فروشان اصفهان بهانه گرانی برای نخریدن گل را چندان قبول ندارد. به نظر او وقتی تورم بیداد می کند و همه کالاها تا 40 درصد و حتی بیشتر گران شده اند، گرانی 20 درصدی گل چندان زیاد نیست و به نسبت محصولات دیگر کمتر است اما او علت گرانی بیش از حد برخی از گل ها را دلالانی می داند که در این آشفته بازار از آب گل آلود ماهی می گیرند و قیمت ها را بالا برده اند.

جعفر دلال باشی از این موضوع اظهار تاسف می کند که نظارتی در این رابطه وجود ندارد:« متاسفانه بازار های بزرگ گل نه تنها باعث تعدیل قیمت ها نشده اند؛ بلکه شاهد گرانی در این بازارها هستیم که همین دلیلی شده بر رغبت کمتر مشتریان. با وجود اقتصاد ناپایدار و ضعیف شدن اقتصاد خانواده ها گل دیگر آنچنان که باید و شاید در سبد کالای خانواده ها قرار نمی گیرد و جزو اولویت هایشان نیست. هر شاخه گل رز به عنوان گلی که مخاطبان بیشتری به نسبت انواع گل های دیگر دارد، بین 35 تا 50 هزار تومان است و وقتی یک نفر بخواهد یک سبد از این گل را بخرد باید 500 هزار تومان تا یک میلیون تومان بر حسب اندازه سبد پول بدهد. مبلغی که برای قشر متوسط جامعه برای کالای لوکسی که چندان اهمیتی در فرهنگ خانواده ها ندارد سخت و گاهی غیرممکن است.

با این تفاسیر، به نظر رییس اتحادیه گل فروشان اصفهان به دلیل وجود تورم بالا در کشور، مردم ترجیح می دهند اولویت هایشان را بر روی خرید مایحتاج اصلیشان بگذارند تا اینکه گل بخرند و بنابراین گل تبدیل به محصولی لوکس شده است: «در فصل سرد سال به سر می‌بریم، افرادی که در این وضعیت هنوز دوام آورده اند، گل‌ها را گران و بی‌کیفیت می‌فروشند؛ البته، مشکلات صنف گلفروشان قبل از ورود کرونا هم رو به افزایش بود، چون با افزایش قیمت ارز، قیمت گل به شدت بالا رفته بود و مردم تمایلی برای خرید گل نداشتند که با آمدن کرونا این شرایط وخیم‌تر شد.»

در این میان با توجه به گفته های رییس اتحادیه گل فروشان، بازار گل مصنوعی فروشان ضرر کمتری کرده اند به این خاطر که این نوع گل ها دوام زیادی دارد و حتی تا چند سال به روز هستند.

البته گل فروشانی که به عرضه گل های مصنوعی می پردازند هم معتقدند وضع آنها نیز بهتر از طبیعی فروشان نیست.

گل فروش ها:  وضع هیچکداممان خوب نیست

با اینکه خیلی ها فکر می کنند که گل فروش ها وضعیت بهتری نسبت به غرفه دارها دارند اما اینطور نیست. به چند گل فروشی معروف که سر بزنی تقریبا همه ناراضی هستند. پیمان یکی از گل فروش های خیابان مرداویج که به نوعی بالای شهر محسوب می شود، اعتقاد دارد که شیوع کرونا و محدودیت‌های آن از یک سو و گران شدن قیمت گل از سوی دیگر  عاملی برای تحت تأثیر قرار گرفتن کسب و کارش است:« همه فکر می کنند چون ما بالای شهر کار می کنیم وضعمان خوب است، اما واقعا اینطور نیست. به هر حال اقتصاد بیمار روی همه افراد تاثیر می گذارد. خیلی از کارآفرین ها کارخانه دارها و کسانی که شغل مهمی داشتند به خاطر کرونا ورشکسته شده اند. وقتی موجودی مغازه تمام می شود و برای خرید مجدد گل مراجعه می‌کنیم می‌بینیم که قیمت آن بالاتر رفته است.

این فروشنده گل با اشاره به اینکه فروش ما نسبت به سال‌های گذشته حداقل یک سوم شده می گوید: «با افزایش نرخ ارز، قیمت گل‌های مصنوعی که همگی وارداتی هستند هم 80 تا 100 درصد بالا رفته و قیمت گل‌های طبیعی نیز 40 تا 50 درصد افزایش یافته است:« در حال حاضر با کمترین سود ممکن گل‌ها را می فروشیم، چون اگر بخواهیم قیمت را افزایش دهیم، مشتری رغبتی به خرید نمی‌کند. متاسفانه قیمت گل‌هایی هم که داخل کشور تولید می‌شود تا 50 درصد افزایش قیمت داشته است و همین مسئله باعث می شود که هزینه ها جبران نشود.»

در استان اصفهان بیشتر از 1200  تولیدکننده و گل‌فروش فعالیت می‌کنند. در کلانشهر اصفهان نیز بیش از 350 مغازه گل فروشی، 600 واحد گلخانه‌ای و 500 واحد تولید انبوه گل فعال هستند که بیش از 60 واحد فعال در حوزه گل رو به تعطیلی است. بسیاری از گلفروشان اصفهان در واحد‌های اجاره‌ای فعالیت می‌کنند و علاوه بر پرداخت خسارت گل‌های پلاسیده ملزم به پرداخت اجاره بها هستند. بازار این فعالان تجارت گل تا قبل از کرونا بازار نسبتا خوبی بود و به قول خودشان در مناسبت ها می توانستند هزینه هایشان را جبران کنند اما با آمدن کرونا و تعطیل شدن مراسم ها خیلی ها کسب و کارشان را تعطیل کردند و کسانی هم که مغازه داشتند تغییر کاربری دادند. آنها هم که در این شغل مانده اند،  با تمایل نداشتن مردم به خرید گل روبرو هستند و اکنون با عمر کوتاه گل هایشان معلوم نیست تا کی بتوانند تازه بمانند و پژمرده نشوند...