دریا قدرتی پور: یک ماه دیگر سال تحصیلی در حالی آغاز می شود که غربت خوابگاه های دانشجویی همچنان پابرجاست. حالا چه خوابگاه های رسمی باشند که در آمار وزارت علوم قرار می گیرند و چه خوابگاه های غیر رسمی و غیر مجازی که با انواع آسیب ها روبه رو هستند، هر کدام مسائل مربوط به خود را دارند.

چالش خوابگاه های دانشجویی و اسکان دانشجویان غیربومی در شهرهایی که برای آنها غربت محسوب می شود مسئله تازه ای نیست؛ خیلی وقت است که نظام آموزش عالی با این موضوع دست و پنجه نرم می کند و هنوز به نتیجه درستی نرسیده است.

البته چندی پیش، وزیرعلوم عنوان کرد که راهکاری برای جبران بخشی از کمبودهای خوابگاهی در نظر گرفته شده و گویا بر اساس گفته های محمدعلی زلفی گل قرار است وام ودیعه ای در اختیار دانشگاه ها گذاشته شود تا به کمک آن خوابگاه هایی اجاره شود و به این ترتیب بخشی از مشکلات اسکان دانشجویان برطرف گردد.

به گفته او، راهکار دیگر نیز این است که وزارت علوم از دانشگاه ها خواسته تا ظرفیت پذیرش دانشجو را مطابق با امکانات رفاهی خود از جمله خوابگاه ها تعیین کنند. شاید به همین دلیل است که در دفترچه انتخاب رشته امسال 48 دانشگاه کشور به صراحت اعلام کرده اند که تعهد خوابگاهی به دانشجویان نخواهند داشت.

این در حالی است که در کنار کمبود خوابگاه های ملکی دانشگاه ها، هر روز خوابگاه های غیر رسمی و غیر مجاز هم مثل قارچ در حال افزایش است و این قصه سر درازی دارد.

کسری خوابگاه دانشجویی تقریباً مشکلی مسری در همه دانشگاه های کشور است ولی این چالش در شهرهای بزرگ، عمق بیشتری دارد. تا سال گذشته تحصیلی حدود 920 بلوک خوابگاهی با ظرفیت 196 هزار دانشجو در کشور وجود داشت که این رقم در سال جاری به هزار و 21 بلوک و ظرفیت پذیرش 214 هزار دانشجو رسیده است و با اینکه برای سال تحصیلی جدید 18 هزار ظرفیت به خوابگاه های دانشجویی کشور افزوده شده است اما باز هم این تعداد نمی تواند جوابگوی حجم زیاد دانشجویان  باشد.

کمبودها در برخی از استان ها در وضعیت قرمز قرار گرفته و وزیر علوم از آن با اصطلاح «ذبح فرهنگ رفاهیات» نام برده و معتقد است که حوزه های مهم، قربانی اعتبارات اندک دانشگاه ها شده اند و بودجه هایی که اکنون در اختیار دانشگاه ها قرار می گیرد اغلب صرف هزینه های جاری، پرسنلی و اموراتی همچون سلف های دانشجویی می شود به طوری که به ناچار بودجه های فرهنگی و پژوهشی، مشاوره، ورزشی و انجمن های علمی در راه های دیگر ذبح می شوند. او وضعیت حاکم بر دانشگاه ها را به خودرویی مدل بالا توصیف کرده که صاحب آن پول خرید بنزین را ندارد.

همسو با سخنان وزیر علوم، مدیر کل دانشجویی هم در آستانه باز شدن دانشگاه ها از آماری تأسفبار خبر داده است؛ اینکه بررسی ها نشان می دهد 39 درصد از خوابگاه ها بسیار فرسوده و 44 درصد از این خوابگاه ها نیز نیازمند بازسازی و ضروری و 17 درصد نیز شرایط قابل قبولی دارند.

با این اوصاف به خوبی مشخص می شود که کفگیر دانشگاه ها آنچنان به ته دیگ خورده که توانایی و اعتبارات لازم برای تعمیرات و ساماندهی خوابگاه ها را ندارند، چه برسد به اضافه کردن آنها.

خوابگاه های دانشجویی به نوعی خانه دوم دانشجویان است و از این نظر باید یک مکان مناسب برای اسکان دانشجویان باشد تا آنها در محیطی خوب مشغول به گذراندن دوران دانشجویی و تحصیل علم باشند اما آنچه مسلم است، یکی از مسائل مهم در بحث دانشگاه ها و مراکز آموزشی تأمین خوابگاه های دانشجویی به خصوص در کلانشهرها و کمبود زمین و حتی گرانی مسکن است که باعث شده هر سال با کسری روبه رو باشند. همین موضوع پای پانسیون های بدون نظارت را باز کرده است تا خلأ و کمبود و کسری خوابگاه های دانشجویی را جبران کنند.

مجموعه‌هایی با متولیان متعدد و در واقع رها شده و بی‌متولی که زمانی چند مجموعه دولتی و نهاد رسمی مدعی متولیگری آنها بودند و اینک کسی زیربار نظارت و پاسخگویی برای آنها نمی‌رود.

این مجموعه‌ها تا سال 1394در حیطه کاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری که آن زمان سازمان بود قرار داشت اما آن سال وقتی آیین‌نامه «ایجاد، اصلاح، تکمیل، درجه‌بندی و نرخگذاری تأسیسات گردشگری و نظارت بر آنها» مصوب شد، عبارت «پانسیون» نیز از شمول تأسیسات گردشگری خارج و در واقع به یکباره صورت مسئله این مراکز که مجوزشان توسط میراث فرهنگی صادر می‌شد پاک و به طور کامل حذف شده و به قولی روی اسناد، قوانین و آیین‌نامه‌ها چیزی با عنوان پانسیون وجود خارجی ندارد اما در سطح شهرها به ویژه کلانشهرها، به‌دلیل افزایش گسترده جمعیت متقاضی، تعداد آنها رشد مضاعف و بی‌حساب و کتابی داشت.

اکنون این مجموعه ها در مدت زمان یک ماهه ای که دانشجویان و قبول شدگان در دانشگاه های غیر بومی می خواهند مکانی را برای اسکان بیابند فرصت یافته و بار دیگر دندان تیز کرده اند.

پانسیون ها معمولاً خدمات موقتی می دهند اما با توجه به شرایط به وجود آمده، محل اسکان موقتشان به اقامت سالانه هم تبدیل شده است؛ واحدهایی که اکثرشان غیر مجاز یا غیر رسمی بوده و با آسیب های فراوانی هم روبه رو هستند.

این پانسیون‌ها برخلاف خوابگاه‌های دانشجویی اعم از دولتی و خودگردان که فقط مختص دانشجویان هستند و یا هتل‌ها و مهمانپذیرها که مسافران را اسکان می‌دهند و زیر نظر چند مجموعه نظارت‌می‌شوند، ملغمه‌ای از افراد با شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مختلف هستند و تقریباً همه اقشار اعم از کارمند، سرباز، کارآموز، دانشجو، مهاجر، کارگر و حتی پزشک و وکیل را در خود جای می‌دهند. همین باعث می شود که این مراکز دیگر جنبه آموزشی نداشته باشند و در معرض مشکلات فراوانی قرار بگیرند.