دریا قدرتی پور: بی رنگ، بی بو و کشنده، نام قاتلی است که تا چند روز دیگر کم کم سر و کله اش پیدا می شود و خیلی ها را به بازی مرگ دعوت می کند.

با وجود اینکه هر سال تعداد زیادی بخاطر جدی نگرفتن خطرات نشت گاز مونواکسید کربن قربانی می شوند و در این زمینه هشدارهای زیادی داده می شود اما همچنان شاهد قربانی گرفتن این قاتل مرموز و خاموش هستیم.

آمارهای سازمان پزشکی قانونی در مورد مرگ ناشی از این گاز سمی وحشت‌آور سال به سال رشد می‌کند و در ماه‌های سرد سال اوج می‌گیرد و معمولاً هم پایتخت رکورددار این مرگ و میر است.

همانطور که زنان سن امید به زندگی شان بیشتر از مردان است، به همان نسبت نیز کمتر قربانی گاز مونواکسیدکربن می‌شوند، ولی به چه دلیل معلوم نیست.

سردرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ، دردشکم، بیهوشی، تشنج و سرانجام اغما از عوارض گازگرفتگی با گاز مونواکسیدکربن است.

گاز مونواکسیدکربن که در فضا پخش شود کار از سردرد شروع می‌شود و به اغما می‌رسد. مونواکسیدکربن گازی بی‌رنگ و بی‌بو است و از سوختن ناقص نفت و گاز در محیط‌های دربسته و بی‌اکسیژن به‌وجود می‌آید.

اگر در یک مکان، آبگرمکن یا بخاری‌های فرسوده وجود داشته باشد یا وسایل گرمازایی موجود باشد که نقص فنی دارد و دودکش آن مشکل‌دار است، تولید گاز مونواکسیدکربن حتمی است. عمل سوختن زمانی کامل است که در فضا اکسیژن کافی وجود داشته باشد.

وسایل گرمازا طوری طراحی شده اند که هوای مورد نیازشان باید از محیط تأمین شود و گاز‌های ناشی از سوختن نفت یا گاز (مثل گاز کربنیک و مونواکسیدکربن) باید در خارج از محیط تخلیه شود.

در وسایل گرمازا در صورتی که دودکش بدون نقص باشد، عمل تهویه دود به خوبی انجام می‌شود، اما در وسایلی که شعله باز یا دودکش ناقص دارد تخلیه گازهای حاصل از سوختن، در فضا پخش می‌شود که این وضع در مکان‌هایی که تمام منافذ آن بسته شده است، تشدید می‌شود.

مونواکسیدکربن مسموم‌کننده است، چون این گاز 250 برابر بیشتر از اکسیژن تمایل به ترکیب با هموگلوبین خون دارد، به این ترتیب که با بالا رفتن درصد گاز مونواکسیدکربن در فضا، اکسیژن‌رسانی به بافت‌های مختلف بدن به ویژه مغز و قلب مختل می‌شود و ایجاد مسمومیت می‌کند.

مسمومیت با گاز مونواکسیدکربن معمولاً کشنده است، اما کسانی که بعد از مسمومیت، زنده می‌مانند تا مدت‌ها از عوارض این مسمومیت مثل نقص سیستم عصبی و روانی و فلج عضوی یا اختلال قوای مغزی رنج می‌برند.

گاز مونواکسیدکربن تا به حال خانواده‌های زیادی را داغدار کرده و بعید نیست با وجود هشدارهای فراوان، امسال نیز بر تعداد خانواده‌های داغدار اضافه شود. گفته می‌شود مردم برای اینکه در هزینه‌های گاز صرفه‌جویی کنند، بیشتر از قبل روزنه‌های خانه‌هایشان را با پارچه و درزگیر می گیرند و راه ورود اکسیژن به خانه را بیشتر سد می کنند.

با اینکه مردم به ‌زعم خودشان با این روش به صرفه‌جویی در هزینه‌ها رو آوردند، اما مثل هر سال باز هم از دودکش‌های غیراستاندارد و وسایل گازسوز بدون دودکش استفاده می کنند و با اینکه خطرات این کار را شنیده اند باز مرتکب اشتباه می شوند.

حتی بعضی‌ها در این میان دست به ابتکار عمل نیز می زنند و با روشی که فکر می‌کنند خلاقانه است از شعله‌های اجاق گاز و پلوپز برای گرم کردن خانه استفاده می کنند، غافل از اینکه اگر این وسایل برای گرم کردن خانه مناسب بود دیگر هیچ وقت بخاری و انواع وسایل گرمازا اختراع نمی‌شد.

اما بعضی از قربانیان گاز مونواکسیدکربن بیگناه هم به خواب ابدی می روند با اینکه آنها نه از آن دست افرادی هستند که خانه را با پلوپز گرم کنند و نه از آن دست آدم‌هایی که به نصب صحیح دودکش و لوله بخاری بی‌اعتنا باشند. کارشناسان آتش‌نشانی می‌گویند علت اصلی مرگ مردم با گاز مونواکسیدکربن این است که دودکش‌های ساختمان‌های مسکونی هنگام ساخت خانه به درستی پیش‌بینی نشده است.

به گفته آنها انتهای هر دودکش باید حداقل یک متر از سطح بام و حداقل یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته باشد و کلاهکش حتماً به شکل H باشد، در حالی که این نکات در بیشتر ساختمان‌ها رعایت نمی‌شود و سبب می‌شود تا عملکرد دودکش معکوس شود و محصولات ناشی از احتراق به داخل فضای خانه پس بزند.

در این میان استفاده نادرست از پنجره‌های دوجداره نیز عاملی برای بروز خطر شناخته می‌شود، یعنی ساختمان‌هایی که از پنجره دوجداره فقط واژه‌ای برای پز دادن و بزرگنمایی دارد، بدون آنکه به سیستم تأمین هوا مجهز باشد.

در ساختمانی که پنجره‌هایش دوجداره است، باید دریچه تأمین هوای تازه وجود داشته باشد. همچنین در این ساختمان‌ها باید از وسایل حرارتی خاص استفاده شود که اکسیژن مورد نیازش را از طریق این دریچه و از فضای بیرون خانه تأمین ‌کند. اما کمتر مهندس ناظری پیدا می‌شود که به این نکته در حین ساختمان‌سازی توجه کند و کمتر خانه‌ای در سراسر کشور وجود دارد که سیستم دودکش و تهویه هوای آن بی‌ایراد باشد.

همین است که هر سال آمار کشته‌های مسمومیت با گاز مونواکسیدکربن بیشتر از سال قبل می‌شود و همین است که روزهای سرد و حتی روزهایی با گرمای بالای 40 درجه در کشور، یادآور مرگ عزیزانی است که از خواب به خوابی ابدی می‌روند و قامت بی جانشان یک چوب‌خط دیگر به چوب‌خط کشته‌های کشوری گاز مونواکسیدکربن اضافه می‌کند.