دریا قدرتی پور: عشایر اصفهان از صدها سال پیش تاکنون بر اساس تقویم و تاریخ مشخصی فصل کوچ داشته اند، اما در سال های اخیر طی یک روند اشتباه، تقویم سفرهای ییلاقی و قشلاقی آنها به هم خورده و بر کوچ پیش از موعد تنظیم شده است.

این ییلاق و قشلاق زودهنگام که به آن «قُرق‌شکنی» هم می‌گویند، نوعی قانون‌شکنی است و هر سال با انتقادات فراوانی از سوی مسئولان و مردم محلی مواجه می‌شود، بدون آنکه طی این سال ها راهکاری قانونی برای مقابله با آن ارائه شود.

خشکسالی و کمبود علوفه، یکی از مهمترین دلایلی است که باعث «قُرق‌شکنی» عشایر می‌شود، که ممکن است در کوتاه مدت و به ظاهر به نفع عشایر باشد، اما در بلندمدت هم به ضرر طبیعت و هم عشایر است. بی نظمی و کوچ خارج از زمان نه تنها به تخریب و فرسایش و به هم خوردن توازن منابع طبیعی منجر می شود؛ بلکه، کاهش علوفه دام در مراتع را به دنبال دارد.

پیش‌تر و در روزهای مطلوب از حیث بارندگی و نبود گسترده معضل خشکسالی، عشایر نه با خودرو بلکه پیاده، نیمه‌های اردیبهشت هر سال به سمت استان اصفهان حرکت می‌کردند و اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد به ییلاق می‌رسیدند و این امر تخریب زودهنگام عرصه‌های مرتعی و پوشش گیاهی موجود به واسطه چرای بیش از حد دام را در پی نداشت.

اما در سال‌های اخیر، عشایر از استان های مبدأ شامل فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و بوشهر با تأکید مسئولان استانی زودتر از موعد و حوالی 15 فروردین با خودرو به سمت استان اصفهان کوچ خود را آغاز می‌کنند که این امر برای مراتع استان اصفهان که علوفه شان تازه در بدو رشد قرار گرفته، مضر است.

به معنای دیگر عشایر و دام های آنان یک ماه زودتر در مراتع استان اصفهان مستقر می‌شوند که تخریب شدید پوشش گیاهی را به دنبال دارد و روز به روز به فقر مراتع از لحاظ پوشش گیاهی دامن می‌زند.

طبق آمار اداره کل امور عشایر استان اصفهان هم اکنون 9 هزار و 605 خانوار عشایری در استان اصفهان زندگی می‌کنند که این تعداد شامل ایلات قشقایی، بختیاری و عرب جرقویه هستند. در شهرهای بویین میاندشت، فریدن و چادگان واقع در غرب استان 27 هزار نفر عشایر ایل بختیاری و در سمیرم، دهاقان و شهرضا در شمال استان 24 هزار نفر از ایل قشقایی و محمدآباد و نصرآباد در شرق اصفهان سه هزار نفر عشایر از طایفه عرب جرقویه سکونت دارند.

کوچ پیش از نوبت عشایر حالا پای مدیران استان را هم وسط کشیده، تا جایی که مدیرعامل اتحادیه مرتعداران استان اصفهان با انتقاد از این موضوع تأکید کرده که مدیریت کوچ عشایر استان اصفهان مستلزم همکاری میان استانی و بین دستگاهی است.

صفر علیمردانی با اشاره به اینکه در زمینه جدول زمانبندی و مدیریت کوچ در استان ها و دستگاه های مرتبط به صورت جزیره ای عمل می شود، گفته: دستگاه‌ها تنها نظرات و اهداف خود را دنبال می‌کنند، اما باید بدانیم که جلوگیری از کوچ زودهنگام نیازمند دیدگاه کلان برای حفظ مراتع و از سوی دیگر کوچ به موقع و رفاه بیشتر عشایر است.

آنطور که این مقام مسئول عنوان کرده، رفتارهایی که در برخی استان های مبدأ با عشایر شاهد هستیم زیبنده نیست و به نوعی گاهی عشایر به زور از مبدأ رانده می شوند و شأن و منزلتشان زیر سئوال می رود، بنابراین لازم است که واحدها و دستگاه‌های مختلف استانی و منطقه‌ای با برگزاری جلساتی، هماهنگی لازم را داشته باشند و با توزیع اقلام مختلف از جمله نهاده‌های دامی زمینه جلوگیری از خروج زودهنگام و کوچ به موقع عشایر را فراهم کنند.

پیش از این نیز مدیرکل امنیتی انتظامی استانداری اصفهان بر تشکیل قرارگاه استانی و منطقه‌ای برای مدیریت و جلوگیری از ورود زودهنگام عشایر به استان با هدف حفظ مراتع و عرصه‌های طبیعی منطقه تأکید کرده و گفته بود باید قرارگاهی مرتبط در ابعاد ملی با محوریت وزارت کشور و وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شود تا هماهنگی‌ لازم با استان‌های مبدأ کوچ عشایر صورت پذیرد.