کد خبر: ۲۶۷۶۸۰
تاریخ انتشار: ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ - ۱۰:۰۰

دریا قدرتی پور: خیابان آیت االله طیب را که پشت سر بگذاری، در تقاطع خیابان مسجد سید، محله ای وسیع واقع شده است که بار سنت و مدرنيته را یکجا به دوش گرفته؛ اين را وقتی حس می كنی كه از هياهوی خیابان فروغی و شلوغی خيابان های اطراف می رسی به بیدآباد، خيابان نه چندان عريضی كه صدای شيطنت گنجشك ها روی درخت ها بر هر صدای ديگری غالب است.

پيرمرد بازنشسته آموزش و پرورش، روی جدول كنار مادی فدن، نشسته و با دست لرزانش به امتداد مادی اشاره می کند که می رسد به خیابان های اطراف محله که عمرشان به تاریخ گذشته گره می خورد. از جلوی مسجد علی قلی آقا مادی فدن یا فدا عبور می کند و سر در مسجد به سمت مغرب است. مسجد، صحن نسبتاً کوچک و زیبایی دارد و شبستان آن با کاشی هایی از نوع گره کاری تزیین شده است. کتیبه سردر به خط ثلث قهوه ای رنگ به خط علی نقی امامی و تاریخ 1122 هجری قمری را نشانت می دهد.

گنجی پنهان به نام علی قلی آقا

پیرمرد از تاریخچه حمام علی قلی آقا می گوید: «پیشینه علی قلی آقا از درباریان دو پادشاه صفوی شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی می رسد به اینجا که سال ها پیش بنیان این حمام را گذاشتند و بعد بر خرابه های حمام خانه ها ساخته شد. تا اینکه روزی فردی در خواب دید که می گویند در زیر درختی در محله بید آباد گنجی است که توسط هندوهایی که از اصفهان می گذشتند پنهان شده است او با کندن این محل به حمامی می رسد که حالا در این محله خودنمایی می کند. بعدها با این گنج مسجد علی قلی آقا و بازارچه هم بنا شد.»

این داستان را اهالی این محله پشت به پشت و سینه به سینه حفظ کرده اند و بر قصه اش شاخ و برگ داده اند. کافی است پایت را دخل این حمام بگذاری تا شاخصه های معماری و بنای شگفت انگیزی را مشاهده کنی. حمامی که با تزئینات بسیار مانند موزه ای شگفت انگیز در دل محله می درخشد. وقتی توی کوچه پس‌کوچه‌های قدیمی قدم می‌زنی حتماً نگاهت به این حمام خواهد افتاد که تا چندی پیش به‌ دلیل کمبود امکانات و تأسیسات آب لوله‌کشی و وسایل گرمایشی برای ساخت حمام در منزل‌های شخصی، مورد مصرف مردم محله بود و تمامی مردم محله های اطراف را هم کفایت می کرد و تا همین 40 یا 50 سال پیش از رونق خاصی هم برخوردار بود.

کمالی عمرش را در این محله گذرانده است؛ از گذشته های دور که کاسبی در اینجا به لحاف دوزی و نجاری ختم می شده تا اکنون که مغازه ها مدرن تر شده اند. در گذشته در هر کوچه و محله‌ای یک یا دو مغازه لحاف‌دوزی قرار داشته است که با توجه به نیاز اهالی محله از رونق خوبی هم برخوردار بوده‌اند اما این روزها از لحاف‌دوزی‌های دوره‌گرد دیگر خبری نیست و از میان نجاری های قدیمی نیز که در و کلون می ساخته اند فقط تعداد انگشت شماری مشغول فعالیت هستند. البته ناگفته نماند بیشتر کسبه در کنار لحاف‌دوزی به فروش پتو و لحاف‌های آماده و الیاف‌های مصنوعی هم مشغول هستند و یا مغازه ها به مبل فروشی و کمد فروشی تبدیل شده اند تا با این ترفند رونق کار و بار خود را حفظ کنند.

بیدآبادی های لر تبار اصفهانی

کمالی از همان روزهایی که قدش از چهار پنج وجب تجاوز نمی کرده تا حالا که نوه هایش هم به سر و سامانی رسیده اند وجب به وجب این محله را از سر گذرانده و حالا توی پیاده روهای تنگ خیابان منتهی به مسجد سید بر درختی کهنسال همراه با رفقای قدیم می نشیند و تعجبی هم ندارد که مثل کف دست سوراخ سنبه های محله را بشناسد. سوراخ سنبه هایی که می رسد به بازارچه بید آباد با قدمتی بالا، بکر و دست نخورده از دوران قدیم که زمان گرچه دستی به سر و رویش کشیده، اما همچنان میزبان مردمانی از خود محله و محله های دیگر است.

هم اکنون اکثر مردم محله بید آباد را لرهای اصفهانی شده شکل می دهند. این مردم با اینکه از مهاجرت آنان زمان زیادی گذشته اما هنوز لهجه لری خود را حفظ کرده اند که البته اندکی نیز با لهجه اصفهانی مخلوط شده است. البته اینان هنوز خود را لر تبار می دانند. مردمانی که بیشترشان تحصیلکرده و یا دارای تحصیلات بالا هستند و از تمکن مالی خوبی هم برخوردارند اما بافت سنتی و خانوادگی خود را حفظ کرده و معمولاً با خویشاوند وصلت می کنند.

محله ای با پهلوانان نامدار

بعضی مغازه های این محله هنوز رنگ و رویی تازه ندارند. از جمله لبنیات فروشی هایی که ماست فله ای و شیر و پنیر می فروشند. پيرمردی كه كنار مسجد علی قلی آقا نشسته می گويد: «این مسجد و حمام و مدرسه باهم هستند، مثل سه قلوهایی که به بازارچه وصل می شوند.»

 بازارچه علی قلی آقا هم از سنت هیچ چیز کم ندارد. از مسگران و لبافان گرفته تا رنگرزان و فروشندگان ادویه و پوشاک؛ اینجا همه چیز هست. از دیگر عناصر مهم مرکز محله علی قلی آقا که در دوره های اخیر به این مجموعه اضافه شده است یک زورخانه است. در مورد این زورخانه اطلاعات مکتوب در دسترس نیست ولی بنابر اظهارات اهالی محل، محله بید آباد یکی از محلات پهلوان پرور شهر اصفهان بوده و پهلوانان این شهر غالباً بیدآبادی بوده اند و از این جا برای مسابقه با پهلوانان سایر شهرها به پایتخت می رفته اند و حتی چند تن ازآنها برای مدتی پهلوان پایتخت هم بوده اند.

همه همدیگر را می شناسند

شاخ و برگ های بيرون آمده از حياط خانه ها و درخت های قطور محله خبر می دهد كه روزی اينجا كوچه باغ پردرختی از بیدها داشته و به نوعی بیدستانی بوده که به همین خاطر به بیدآباد شهرت یافته است. مرد فروشنده ای می گويد: «الان ديگر از بیدهای بسیار در این محله خبری نيست، سال هاست ديگر اينجا تبديل شده به محله ای شلوغ و پر رفت و آمد.»

هرچه بيشتر به سمت جنوب خيابان می روی، هجوم ماشين ها بيشتر و از بكری ابتدای خيابان كم مي شود. خيابان تنگ است و كوچه ها تنگ تر، اما همه چيز انگار نظم خاصی دارد؛ نظمی كه خاص محله های قديمی است.

بماند که قدمت اینجا حرف اول را می زند. مسجد سید با 200 سال قدمت، بازارچه بیدآباد با  300 سال قدمت، بازارچه شاطر باشی با400 سال قدمت،حمام علی قلی آقا(موزه مردم شناسی) با 300 سال قدمت بازارچه با 300 سال قدمت و با مردمانی که بیشترشان سالخورده های قدیمی هستند که هنوز هم در مغازه هایشان رنگ و بوی گذشته را مثال می زنند.

پیرزنی اما آن قدر خمیده نیست که نتواند نوک درختان را ببیند. شانه هایش اگرچه نحیف اند ولی در نگاهش، حتی از پشت عینک ته استکانی، هنوز هم برق علاقه و کنجکاوی دیده می شود نسبت به کسانی که بومی محله نیستند چون اینجا تقریباً همه همدیگر را می شناسند.

فرنی فروش این محله هم یکی از قدیمی های بیدآباد است که حالا سمنو را هم می توانی جلوی پیشخوان مغازه اش ببینی و کافی است یک بار امتحان کنی و دیگر دست برنداری از فرنی هایی که طعم و مزه قدیم را می دهد و حالا کمتر می توانی در مغازه های امروزی بیابی.

محله ما پرنعمت است

آقای کمالی اما از توصیف محله اش خسته نمی شود. می گويد: «آن موقع ها اگر محله 2 هزار نفر جمعيت داشت، حالا شده 20 هزار نفر یا حتی بیشتر، همه چيز با سابقش فرق كرده است. خیابان ما پر از نعمت است. چند تا نانوایی و صدتا بقالی که اولش مانده بودم از کدامشان خرید کنم که به آن دیگری برنخورد. سبزی فروشی و میوه فروشی آن قدر زیاد است که به همه می رسد.»

اینجا، هم می توانی رنگ مدرنیته را که موریانه وار می خزد و در دل محله پیش رفته است ببینی و هم ساختمان های بلند وکوتاهی که کیپ تو کیپ هم اند.

 

ارسال نظر
نام:
ایمیل:
* نظر:
شماره پیامک:۳۰۰۰۷۶۴۲ شماره تلگرام:۰۹۱۳۲۰۰۸۶۴۰
پربیننده ترین
ویدئو
آخرین اخبار
پرطرفدارها