3 قرارداد فروش هواپیما به ایران علیرغم آنکه با سختگیری های حقوقی کشورمان، قطعی به نظر می‌رسد اما همچنان از سوی منابع خارجی به دیده تردید نگریسته شده و اما واگرهایی درباره آنها مطرح می‌شود.

شرکت هواپیمایی هما در تاریخ ۲ دی ماه ۹۵ قرارداد خرید ۱۰۰ فروند هواپیما را با شرکت ایرباس به امضا رساند. بر اساس این قرارداد که میان «فابریس برژیه» مدیر هواپیماسازی «ایرباس» و فرهاد پرورش مدیرعامل «ایران ایر» به امضا رسید، قرار شد از ابتدای سال ۲۰۱۷ میلادی، در یک بازه ده ساله این هواپیماها وارد کشور شوند. همچنین ایران ایر در قراردادی دیگر در تاریخ ۲۱ آذر ۹۵، قرارداد خرید ۸۰ فروند هواپیمای مسافری با شرکت آمریکایی «بوئینگ» را به امضا رساند که بر اساس آن مقرر شد از ابتدای سال ۲۰۱۸ هواپیماهای بوئینگ مدل های ۷۳۷ و ۷۷۷ در یک بازه زمانی ده ساله وارد ناوگان «هما» شود. آخرین قرارداد نیز میان ایران ایر با شرکت چندملیتی - عمدتاً ایتالیایی و فرانسوی- «ATR» به عنوان یکی از شرکت های وابسته به ایرباس در تاریخ ۲۱ فروردین ۹۶ به امضا رسید که بر اساس آن مقرر شد ۲۰ فروند هواپیمای ملخی وارد ناوگان هوایی هما شود.

قرارداد ایرباس و بوئینگ بسیار زودتر از انتظار به مرحله اجرا رسید و امتناع برخی کشورها در تحویل گرفتن هواپیماهای سفارش شده، موجب شد بوئینگ و ایرباس تحویل این هواپیماها به ایران را در دستور کار قرار دهند.

در همین راستا تا به حال سه فروند هواپیمای ایرباس در تاریخ های ۲۳ دی و ۲۱ اسفند سال گذشته و ۵ فروردین سال جاری تحویل ایران شده و قرار است یک فروند بوئینگ به عنوان اولین فروند از قرارداد ایران ایر و بوئینگ نیز طی دو هفته آینده تحویل ایران شود. همچنین قائم مقام وزیر راه و شهرسازی چند روز قبل خبر داد که چهار فروند«ATR»نیز تا دو هفته آینده وارد کشور می شود.

با وجود این و برغم تأکید مسئولان ایرانی بر قطعی بودن این قراردادها و لحاظ شدن تمام مسائل حقوقی جهت حفظ منافع کشورمان در صورت اعمال تحریم های جدید اما هنوز منابع خارجی به این قراردادها به دیده تردید می نگرند.

این سکوت در کنار ابهامات و تأخیرهایی که در فرآیند امضای این قرارداد وجود داشت، آینده این قرارداد را با اما و اگرهای بیشتری مواجه کرده است. چرا که شرکت کانادایی تأمین کننده قطعات«ATR» در جریان مذاکرات این شرکت با ایران اعلام کرد مسئولیت تأمین قطعات برای هواپیماهایی که به ایران تحویل داده خواهد شد را نخواهد پذیرفت و همین مسئله باعث شد فرآیند مذاکره ایران با این شرکت طولانی تر از حد انتظار شود.

در نهایت نیز گویا شرکت«ATR» به ایران تعهد داده است که بعد از تحویل هواپیماها، رأساً اقدام به تأمین قطعات مورد نیاز خواهد کرد و نیازی به حضور و همکاری شرکت کانادایی نیست.

با وجود این گویا هنوز کشمش هایی بین شرکت اصلی با شرکت کانادایی وجود دارد که موجب شده «ATR» قطعی شدن قرارداد فروش با ایران را تأیید نکند و موضع «سکوت» را در پیش بگیرد.

این ابهامات و تردیدها، در مورد دو قرارداد بوئینگ و ایرباس نیز وجود داشت به گونه ای که برخی منابع خارجی عنوان کردند این قراردادها برخلاف اعلام مقامات ایرانی هنوز به قرارداد قطعی تبدیل نشده اند و صرفاً یک «MOU» یا تفاهمنامه هستند و به همین دلیل هم هست که در بخش قراردادهای وبسایت بوئینگ و ایرباس نامی از آنها ذکر نشده است.

البته در کنار این مسئله، موضعگیری مقامات آمریکایی نیز تند و خارج از انتظار بود به طوری که انتشار خبر تفاهم میان شرکت هواپیمایی «آسمان» ایران و شرکت هواپیماسازی «بوئینگ» آمریکا برای خرید هواپیما، با واکنش منفی کنگره آمریکا روبه رو شد.

بر اساس تفاهم بوئینگ و شرکت هواپیمایی آسمان، قرار است هواپیمایی آسمان ۳۰ فروند هواپیمای مسافربری «بوئینگ ۷۳۷ مکس» خریداری کند که این تعداد قابلیت افزایش به ۶۰ فروند را دارد؛ این قرارداد به گفته قائم مقام وزیر راه کشورمان، مجوز «اوفک» را نیز دریافت کرده است.

«نیویورک تایمز» هم در گزارشی به نقل از «ریچارد ابولافیا» نایب رئیس تحلیل در شرکت مشاوره تحقیقات هواپیمایی «تیل گروپ» نوشت: «همواره برسر این مسئله درگیری وجود خواهد داشت. ترامپ وعده داده است در برابر ایران موضع محکمی اتخاذ کند اما از سوی دیگر مسئله مشاغل تولیدی در میان است و گفتن اینکه ما این کار را به اروپایی‌ها می‌دهیم واقعاً دشوار است.»

در مورد قرار داد ایرباس نیز، بعد از امضا و تحویل اولین ایرباس، اظهار نظرهای تندی علیه این قرارداد در کنگره آمریکا مطرح شد به طوری که «پیتر روسکام» یکی از اعضای جمهوریخواه مجلس نمایندگان آمریکا طرحی را ارائه کرد که بر اساس آن تحقیقاتی از سوی مدیر سازمان اطلاعات ملی دولت ترامپ در مورد ایران ایر و دیگر ایرلاین‌های ایرانی انجام خواهد شد.

قرار بود این طرح، کنترل چندانی را بر هواپیمای ایرباسی که قبلاً به ایران تحویل داده شده اعمال نکند اما گفته شد بر اساس این طرح، ایران ایر نخواهد توانست برای این هواپیماها در خارج از ایران قطعات یدکی یا هرگونه خدمات تعمیر و نگهداری دریافت کند. همچنین اگر شرکتی به ایران قطعات یا خدمات تعمیر هواپیما ارائه دهد، از همکاری با بازار آمریکا محروم خواهد شد.

به نظر می رسد برغم قطعی بودن این قراردادها و در صورت پایبندی شرکت های هواپیماسازی غربی مبنی بر تحویل کامل همه هواپیماهای مندرج در قرارداد اما قطعیتی در اجرای قراردادها وجود ندارد و سنگ اندازی مقامات دولتی و نمایندگان کنگره و سنای آمریکا، آینده این قراردادها را با ابهام مواجه کرده است.