غذاهای سنتی یکی از شاخصه های بومی هر منطقه است که ریشه در سنت ها و عصر مادربزرگ های هزاره پیشین دارند و درمقابل تاریخ تولد فست فودها که این روزها بی حد و حصر در سرزمین آریایی ما ریشه دوانده اند به یک قرن هم نمی رسد.

به گزارش ایرنا فست فود یا غذای زود حاضر شو سوغات غرب به رغم تمام مضرات و تهدید سلامتی انسان، این روزها هیچیک از شهرهای ایران را بی نصیب نگذاشته و بی هیچ قید و بندی در فرهنگ تغذیه ایرانیانی که روزگاری به ذائقه آبگوشتی و قورمه سبزی شهرت داشتند، رخنه کرده اند.

از این غریبه های ناخوشایند روزی که وارد سرزمین مادری ما شدند، تنها جلوه های خوش آب و رنگ جلب توجه کرد بدون اینکه کسی بفهمد در پس طعم خوش و رنگ و لعاب زیبا سرطان و سوء هاضمه و هزار و یک بیماری و عارضه نهفته است.

در کنار مزه جدید اغذیه زودحاضر شو و انواع روبه فزون آنها، شرایط زندگی امروزی و پیچیدگی ها و مشغله های زندگی نیز راه و مسیر فعالیت روزافزون این مهمانان ناخوانده را هموارتر کرده و مجال را از جولان غذاهای سنتی در برنامه غذایی گرفته است.

اکثریت قریب به اتفاق افراد جامعه بویژه نسل جوان میل به سوی مصرف این دسته از اغذیه دارند در هر حالیکه هر روزه بر آمار شیوع سرطان در ایران میفزاید و پزشکان مصرف بی رویه فست فودها را دومین عامل عمده شیوع سرطان معده می دانند.

خیابان های سرزمین کهن مازندران نیز از این قاعده مستثنی نیست و حتی رواج و فعالیت فست فودها در خیابان های این استان از دیگر استان ها و شهرهای دیگر مشهودتر است، به گونه ای که در برخی خیابان های شهرهای این استان گاهی حتی فاصله 2 فست فود به 10 متر هم نمی رسد.

برخی مواقع مشتریان این صنف از اغذیه فروشی ها بسیار بیشتر از کبابی های قدیمی و با پیشینه و غذاهایی که ترکیبات آنها مواد غذایی مورد نیاز بدن را کاملا تامین می کنند، است.

تقریبا تمامی غذاهای محلی مازندران با انواع فراوان سبزیجات کشت شده در این خطه تهیه می شود که همین ویژگی بر خاصیت دارویی آنها و تاثیر در رژیم غذایی دلالت داشته و می توان به جرات با برنامه غذایی توصیه ای یک کارشناس تغذیه یکسان و متناسب دانست.

اسفناج ، جعفری ، نعناع ، تربچه ، تره ، سیر، گشنیز ، زلنگ ، اناریجه ، اوجی ، شنبلیله ، اناریجه و... انواع مختلف سبزیها هستند که به وفور در مازندران کشت و یا حتی به صورت خودرو وجود دارد و غذاهای محلی این سرزمین سرشار از مخلوطی از این سبزیها است .

مازندرانی ها در گذشته به دلیل شغل کشاورزی و دامداری 2 وعده صبحانه می خوردند، یک وعده ناهار، یک وعده عصرانه و یک وعده شام که غروب خورده می شد و یک وعده نیز بعد از شام، که این وعده های غذایی در فواصل زمانی تعیین شده و مطابق با نیاز بدن رعایت می شد.

خوردن میوه و آجیل هم که عمدتا منطبق با محصولات محلی بود مانند تخم کدو و آفتابگردان خام یا تفت داده، شاهدانه، گندمک یا مشابه آن که با برنج درست می شود، میوه به اقتضای فصل و ... یکی از پایه های ثابت برنامه غذایی مازندرانی ها در گذشته بود که این سنت غذایی به فراموشی سپرده شده و امروزه عمدتا شاهد حذف صبحانه از برنامه غذایی و قراردادن ناهار و شام به عنوان 2 وعده اصلی هستیم که اغلب نیز این وعده ها را مصرف فست فود شامل می شود.

در کنار تمام حاشیه ها و نگرانی های ناشی از افزایش فست فودها این روزها شاهد رواج دسته ای از این صنف هستیم که غذاهای زودحاضر شوی خود را با قیمتهایی بسیار نازل به مشتریان ارائه می دهند که این مساله می تواند نگرانی را در مورد مواد بکار رفته این غذاها دوچندان کند.

رشد بی امان فست فودها در مازندران در حالی است که نام انواع گوناگون غذاهای محلی این استان که به طعم و ذائقه شهرت دارند و بخشی از فرهنگ و سنت مردمان شمال محسوب می شوند، حالا دیگر تقریبا در فهرست غذاهای بیشتر رستوران های مشهور این استان یافت نمی شود و حتی از مطبخ خانه های شمالی نیز دیگر کمتر اثری از پخت غذاهای محلی همچون کدوبره، مالابیج، اسپناساک، بیج بیج، بشته واج، آغوز مسما، باقلا وابیج، خورشت سیرانار، کئی پلا، مرغ ترش، ماهی شکم پر، اسفناج پلو، شامی بابلی و نرگسی و نازخاتون به شامه میرسد.

با یک پرس و جوی ساده از چند کودک و نوجوان مازنی به وضوح می توان به این مساله پی برد که نسل جدید این استان کهن با غذاهای سرزمین مادری چقدر بیگانه اند و حتی نام بسیاری از آنها را نشنیده اند و در مقابل نام و مزه تمامی غذاهای فست فودی و حتی سمبوسه های مرسوم جنوب رایج در فست فودهای مازندران را از حفظند.

***صدف دختر 6 ساله یکی از محله های مرکزی شهر ساری است، که آدرس تمام پیتزا فروشی های خیابان های منتهی به محله شان را بلد است و والدین خود را هفته ای چندبار مجبور به خرید پیتزا می کند.

این دختر بچه مازنی می گوید: پیتزا و ساندویچ را از غذاهای دست پخت مادرم بیشتر دوست دارم چون پیازداغ ندارد و مادرم اجازه می دهد با سس زیاد بخورم.

از این کودک می پرسم 'بیج بیج' دوست دارد یا نه، که نگاهی حاکی از تعجب به مادرش می اندازد که متوجه می شوم اصلا نامش را هم نشنیده است.

زهرا مرتضوی دانشجوی سال دوم دانشگاه پیام نور ساری که خود را یکی از مصرف کنندگان ثابت انواع فست فودها بویژه پیتزا معرفی می کند، می گوید: از مضرات مصرف فست فودها کاملا خبر دارم اما چون وقت و حوصله آشپزی ندارم، ناچار به خوردن فست فود هستم.

وی افزود: بسیاری اوقات احساس معده درد آزارم می دهد که فکر می کنم شاید از عوارض مصرف فست فودها و نوشابه زیاد باشد اما باز هم نمی توانم از مزه و طعم لذیذ پیتزا و ساندویچ بگذرم.

این دانشجوی سمنانی معتقد است: سهولت دسترسی، قیمت مناسب تر و طعم و مزه خوب فست فود بویژه برخی ساندویچ ها از جمله دلایلی است که بسیاری از جوانان بالاخص دانشجویان مهمان یک شهر را به سمت مصرف فست فود سوق می دهد.

به عقیده یک متخصص تغذیه مصرف زیاد فست‌فودها به دلیل سرعت در پخت و استفاده از روغن هایی با کالری بالا، فرد را دچار اضافه وزن و مشکلات قلبی و عروقی می کند که این عوارض احتمال سکته قلبی را حتی در جوانان بالاتر برده و مستعد ابتلا به عوارضی چون دیابت و سکته مغزی می کند.

صدیقه خسروانی افزود: همچنین ادویه های بکاررفته در فست فودها و نیز چربی هایی که در سرخ کردن آنها استفاده می شود موجب افزایش چربی کبد و مشکلات گوارشی در فرد می شود که به مرور زخم های گوارشی را به دنبال دارد.

وی گفت: مساله دیگری که در زمینه مصرف فست فودها بویژه در کودکان باید مورد توجه قرار داد و اغلب نیز از دید والدین پنهان می ماند، این است که بدن کودک در سنین رشد نیاز به انواع ویتامین و پروتئین ها و مواد مغذی مختلف دارد، که این مواد را به هیچ وجه از طریق مصرف فست فود نمی توان تامین کرد.

خسروانی خاطرنشان کرد: علاوه بر این نمک حاوی انواع فست فودها به جز پوکی استخوان، مانع از جذب ویتامین و مواد معدنی در بدن می شود.

این متخصص تغذیه معتقد است: کارشناسان تغذیه و آشپزی که امروز به صورت یک علم و رشته آموزشی شناخته شده، باید دست به دست هم دهند و به فکر تهیه غذاهایی با طعم و مزه مشابه انواع فست فودها با رنگ و لعاب مورد پسند و در عین حال تهیه شده از مواد غذایی سالم و مورد نیاز بدن و قیمت تمام شده مناسب و معرفی آنها به رستوران ها باشند تا جایگزین این خوراکی های بی مصرف که در سبد غذایی بخش عظیمی از جامعه جاافتاده، شود.

به اعتقاد وی بی شک فرهنگ سازی و اطلاع رسانی نیز به موازات این اقدامات نباید فراموش شود.

***حذف غذاهای بومی و سنتی که بخشی از گردشگری استان های شمالی است، از سبد غذایی رستوران های مازندران که سالانه حدود 30 میلیون مسافر دارد، در کنار افزایش فست فودها می تواند تهدیدی جدی برای این قسمت از فرهنگ و سنت و صنعت توریسم و فاصله نسل جدید با فرهنگ و سنن پیشینیان در این بخش باشد.

نظارت و توقف صدور مجوز این واحدهای صنفی، بازهم افزایش اطلاع رسانی عمومی از طریق رسانه ها و بیلبوردهای شهری و توجه بیشتر به غذاهای سنتی بومی و معرفی آنها می تواند از رشد بی امان این مهمانان ناخوانده پیشگیری و فعالیت بی حد و حصر آنها را در همین نقطه متوقف نگه دارد.