پروژه سرویس‌های بهداشتی بیشتر از ۱۵ سال است که در ایران به شوخی گرفته شده، از همان موقع که اسفندیار رحیم مشایی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بود و از ساخت «یکهزار سرویس بهداشتی در هر ۲۵ کیلومتر از جاده‌های ایران و سرویس‌های فوق‌العاده پاکیزه‌ای که اگر عسل روی کف آن ریخته شود، از خوردن آن منصرف نمی‌شوید»، سخن گفت.

به گزارش ایسنا، سرویس‌های بهداشتی در ایران به گِره کوری تبدیل شده که هیچیک از متولیان آن حاضر نیستند برای باز کردن این گِره، انرژی، وقت و اعتبار بگذارند و این معضل، خاری شده که به چشم گردشگری ایران فرو رفته است.

مسعود عبداللهی، راهنمای آلمانی زبان از تجربیاتش در مواجهه با گردشگرانی سخن گفته که اظهارنظرهایی درباره سرویس‌های بهداشتی در ایران داشته‌اند. به گفته او، بیشتر گردشگران اکراه دارند از دستشویی‌های ایرانی به ویژه بین راهی‌ استفاده کنند و برخی از آنها حتی طبیعت را به این اماکن ترجیح می‌دهند، یعنی تا این حد نارضایتی وجود دارد و این باعث شرمندگی است.

این راهنمای گردشگری متذکر شد؛ سنِ بیشتر گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند، بالاست، درحالی که سیستم سرویس‌های بهداشتی ایرانی به گونه‌ای ساخته شده که متناسب با نیاز این افراد نیست. گردشگران خارجی به سرویس‌های ایرانی عادت ندارند، محیط بیشتر آنها لغزنده و خیس است و یا مانعی مثل پله وجود دارد که استفاده از این مکان را برای افراد سن بالا و همچنین آنهایی که از عصا و یا ویلچر استفاده می‌کنند، تقریباً غیرممکن کرده است.

او با بیان اینکه در سرویس‌های ایرانی به هیچ‌وجه افراد معلول و کم‌توان و کودکان درنظر گرفته نشده‌اند، گفت: سرویس‌های فرنگی بیشتر نمادین هستند و فقط بارِ یک اسم را به دوش می‌کشند، چون معمولاً قابل استفاده نیستند. نشیمنگاه این سرویس‌ها معمولاً تمیز نمی‌شوند و خارجی‌ها ترجیح می‌دهند از آن استفاده نکنند.

عبداللهی ادامه داد: یکی از مواردی که گردشگران خارجی نسبت به آن اخیراً زیاد شکایت می‌کنند، نبود مایع شوینده دست و آب گرم در سرویس‌های بهداشتی و خرابی شیرآلات است. این مورد به شدت در سایت تاریخی و جهانی «پرسپولیس» توی ذوق می‌زند. در سایر سرویس‌های بهداشتی هم وضع تقریباً به همین شکل است، بیشتر شیرآلات یا کار نمی‌کنند یا استاندارد نیست. او درباره وضعیت سرویس‌های بهداشتی در سایت‌های گردشگری و جهانی ایران و همچنین مبادی چون فرودگاه‌های بین‌المللی و پایانه‌ها، گفت: در کل، استاندارد جهانی در سرویس‌های بهداشتی ایران رعایت نمی‌شود. مکان مهمی چون فرودگاه، سرویس‌های بهداشتی استانداردی ندارد، نه تنها از نظر محدودیت تعداد و رعایت نشدن نظافت و بوی نامتبوعی که دارد، بلکه به لحاظ نشانه‌گذاری و تابلوهایی که آن را در دسترس قرار می‌دهد هم ایراد دارد. علاوه‌بر اینها، محیط‌شان هم برای کودکان و افراد معلول و با شرایط جسمی سخت، آماده نشده است. وی افزود: این وضعیت در سایت‌های تاریخی و جهانی نیز وجود دارد، شاید از بین همه آنها دو سایت تاریخی دخمه و آتشکده زرتشیان در یزد است که سرویس‌های بهداشتی پاکیزه‌ای دارند و در بین راهی‌ها، فقط یک مجموعه در اتوبان تهران - قم را می‌توان مثال زد که با ایجاد فضای گُل‌کاری و پشتکار برای تمیز نگهداشتن، قابل الگوبرداری است.

این راهنما همچنین به نکته‌ای اشاره کرد که در نظام گردشگری ایران با توجه به برنامه‌ریزی برای جلب گردشگرانی از فرهنگ‌های مختلف، مغفول مانده و بی‌اهمیت جلوه داده شده که درباره آن، اظهار داشت: در بین سایت‌های تاریخی که گردشگران خارجی معمولاً از آن بازدید دارند، تنها کلیسای وانک اصفهان و یک هتل ۵ ستاره قدیمی در تهران است که جایگاهی اختصاصی برای استفاده ایستاده آقایان دارد. حتی هتل‌های ۵ ستاره کشور هم، چنین جایگاهی ندارند، چه برسد به بین راهی‌ها؛ این در حالی است که بیشتر کشورهای اسلامی حتی در سرویس‌های بهداشتی عمومی، چنین فضایی را ایجاد کرده‌اند.

عبداللهی با انتقاد به تعداد اندک سرویس‌های بهداشتی در ایران به ویژه در بین راه، گفت: محدودیت زیادی از این نظر داریم، درحالی که سن گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند معمولاً بالاست و مکرر به دستشویی نیاز پیدا می‌کنند. از طرفی برخی گردشگران مثل چینی‌ها با توجه به ساختار فیزیولوژیکی بدن‌شان بیشتر از سرویس بهداشتی استفاده می‌کنند و از آنجا که ایران قصد دارد گردشگران بیشتری را از این کشور جذب کند، باید به این مسئله مهم، اهمیت بیشتری نشان دهد و در مسیرهای طولانی و البته کویری که گردشگران آب بیشتری می‌نوشند، تعداد سرویس‌های بهداشتی را افزایش دهد.

سیستم توالت ایرانی بیشتر ناقل بیماری است تا...

بابک کیانپور، راهنمای تورهای آمریکایی و فرانسه زبان نیز به اظهار نظر گردشگرانش درباره توالت‌های ایرانی پرداخت و به این نکته اشاره کرد که بیشتر گردشگران خارجی، به سرویس‌های ایرانی، توالت تُرک می‌گویند که احتمال دارد چون اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به این کشور زیاد سفر می‌کنند، این مدل را اولین‌بار آنجا دیده‌اند.

او در ادامه اظهار داشت: برای گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، همیشه این سئوال مطرح است که چرا توالت‌های ایرانی اینقدر خیس و آلوده هستند. با توجه به سیستمی که آنها در توالت‌های فرنگی دارند و امکاناتی که برای رعایت بهداشت و حفظ سلامتی در این مکان معمولاً درنظر می گیرند، معتقدند؛ سیستم طهارت فعلی در سرویس‌های بهداشتی ایران بیشتر ناقل بیماری است تا رعایت بهداشت.

این راهنمای گردشگری به اظهارات یکی از گردشگران فرانسوی‌اش که پزشک است، اشاره کرد و به ایسنا گفت: «توالت‌های ایرانی به شکلی ساخته شده‌اند که به سرعت و بیشتر انواع بیماری را بین صدها انسان در طول روز انتقال می‌دهند، این سرویس‌ها همسطح با زمین ساخته شده‌اند و میکروب را به سریع‌ترین شکل ممکن به محلی انتقال می‌دهد که ما روی آن راه می‌رویم و این آلودگی را به محیط‌های دیگری همچون داخل اتومبیل، هتل، رستوران و حتی خانه جابه جا می‌کنیم».

این پزشک فرانسوی همچنین معتقد بود: «استفاده از شلنگ و شیرِآب توالت که با دست و بدن ما در تماس است ـ درحالی که قبلاً افراد دیگری از آن استفاده کرده‌اند ـ خودش عامل انتقال بیماری است». این موضوع را بارها گردشگرانی که در زمینه پزشکی تخصص‌هایی داشته‌اند، متذکر شده‌اند.

البته او یادآور شد که نظافت سرویس‌های بهداشتی فقط معضل ایران نیست، بلکه در شهری مثل پاریس هم این مسئله وجود دارد، اما نه به بدیِ ایران. هرچند وی کشورهای دیگری همچون آلمان را مصداق آورد که شرایط کاملاً متفاوتی نسبت به فرانسه دارد و توالت‌های عمومی آن نه تنها رایگان، بلکه بسیار تمیز است.

به زعم این راهنمای گردشگری، در بین سایت‌های مورد بازدید گردشگران، تخت جمشید جزو بدترین‌ها از نظر رعایت نظافت در توالت است.