سال‌هاست با فعالیت کارخانه‌های اطراف شهر اصفهان، مواد آلاینده وارد زاینده‌رود و گاوخونی می‌شود و الان که این منابع حیات خشک هستند، ذرات سرطان‌زا و آلومینیومی که در گاوخونی طی سال‌ها روی هم انباشت شده‌اند.

 اهمیت بحث پدافندغیرعامل آن‌قدر بالاست که همه دستگاه‌ها و دولت‌ها و ملت‌ها روزبه‌روز بر آن بیشتر واقف می‌شوند و سعی می‌کنند زمینه مصونیتی که این حوزه برای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران به ارمغان می‌آورد بیشتر فراهم شود، در این میان از ظرفیت‌هایی که همیشه در حوزه‌های مختلف پدافندعامل و غیرعامل پیشرو بوده‌اند بدنه سپاه و بسیج است.

در این میان در روزهایی که کشورمان در غرب و در کرمانشاه غیور شاهد بروز زلزله‌ای ناگوار و غم از دست دادن هموطنان کردزبانمان است، اهمیت انجام اقداماتی که پیش از بروز این دست حوادث برنامه‌ریزی شدند، دوچندان شده است.

به‌همین منظور از سردار پاسدار محمدتقی امینی جانشین فرمانده قرارگاه عملیاتی سیدالشهدا(ع) اصفهان و محسن حجتی رئیس سازمان بسیج جامعه پزشکی استان به‌عنوان نمایندگان حوزه پدافندغیرعامل استان دعوت کردیم تا باحضور در دفتر خبرگزاری تسنیم اصفهان ساعاتی را درباره اهمیت پدافندغیرعامل و اقدامات در این حوزه، برای مخاطبان به گفت‌و گو بنشینیم.

این گفت‌وگوی دوطرفه زمینه‌ای است برای آشنایی بیشتر با ظرفیت‌ها و اقدامات و خدمات حوزه پدافند غیرعامل به‌ویژه برای مردم که احساس می‌شود کمتر با این حوزه آشنایی دارند. متن کامل این میزگرد را در ادامه می‌خوانید:‌

برای شروع لطفا بفرمایید پدافندعامل و غیرعامل چیست و چه تفاوت‌هایی باهم دارند؟

سردار امینی: پدافند عامل و غیرعامل از گذشته تاکنون مطرح بوده و هست، در واقع دو نوع پدافند داریم، در پدافند از نیروی انسانی و تجهیزات نظامی استفاده می‌شود اما در پدافندغیرعامل از نیروی انسانی و تجهیزات و لوازم دفاعی در مقابل هجمه‌های اولیه دشمن حفاظت می‌شود.

به‌عنوان مثال در اقدامات نظامی ایجاد سنگر و مکان‌هایی که دشمن در شناسایی اولیه نتواند تجهیزات ما را مشاهده کند و اگر هم شناسایی کرد، کمترین اثر را بگذارد از جمله اقدامات پدافندغیرعامل است یا اقداماتی که نیروی انسانی، تجهیزات، سازمان‌ها، و دیگر منابع مهم و حیاتی کشور از کوچکترین گزند دشمن در امان بمانند و یا آسیب پذیری آنها و ضایعات جنگ را به کمترین میزان برسانیم.

حجتی: پدافند غیرعامل دراصل پیشگیری از حوادث، بحران، جنگ و غیرجنگ است. در پزشکی نیز پیشگیری از بیماری وجود دارد که راهکار آن واکسن است. همچنین دست‌هایمان را می‌شوییم و از لیوان شخصی استفاده می‌کنیم که بیمار نشویم. در پدافندغیرعامل هم همین‌طور است، پیشگیری می‌کنیم از بروز اتفاقات ناگوار و اگر هم اتفاق افتاد با کمترین آسیب‌ها و ضایعات همراه باشد. در پزشکی هم همین‌گونه است با همان اقدامات پیشگیرانه اگر سرما خوردیم دست‌کم دچار روماتیسم قلبی و یا عوارض ثانویه و ثالثیه نشویم.

با توجه به تعاریفی که بیان شد، لطفاً بفرمایید پدافند غیرعامل در حوزه عملکری شما در استان اصفهان شامل چه اقدامات بازدارنده و پیشگیرانه‌ای می‌شود؟

سردار امینی:در حوزه دفاعی هنگام جنگ، اقداماتی که همه کشورها انجام می‌دهند ساخت و ایجاد مکان‌هایی شبیه مکان‌های واقعی و حساس است که دشمن هنگام حمله به یک کشور، اول آن‌جا را مورد هدف قرار دهد و فریب بخورد، این فریب دادن دشمن نوعی پدافندغیرعامل است.

برای مثال وقتی عراقی‌ها در کویت می‌خواستند از عملیات بمباران آمریکا در امان بمانند، چاه نفت کویت را آتش زدند و با دود غلیظی که در منطقه ایجاد کردند توانستند آسیب را کم کنند، یعنی هرکاری که بتوانیم با انجام آن خودمان را از دید دشمن حفظ کنیم پدافندغیرعامل است.

وقتی به کشوری حمله می‌شود باید از مردم و زندگی آنان دفاع شود. یکی از کارهایی که در دوران جنگ تحمیلی انجام شد ایجاد پناه‌گاه‌هایی در منازل و دیگر مکان‌ها بود، امروز هم مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و پناه‌گاه‌هایی همچون مترو در نظر گرفته شده که خود مکانی امن در مواقع بحرانی همچون جنگ در شهرهاست.

حجتی:بسیج جامعه پزشکی استان اصفهان در چند سال اخیر اقدامات خوبی در حوزه پدافند غیرعامل انجام داده است. جامعه هدف ما در حوزه سلامت استان 25 هزار نفر هستند که از استاد و رئیس دانشگاه‌ تا بهیار و بهورز روستاهاست و از این تعداد 9 هزار نفرشان عضو بسیج جامعه پزشکی استان هستند.

فعالیت‌های ما در 2 بخش انجام می‌شود؛ یکی آموزشی و دیگری طراحی و ساخت بیمارستان‌های صحرایی؛ یکی از برنامه‌های مهم و سالیانه ما در مناطق کم امکانات و کمتر برخوردار استان اصفهان ایجاد بیمارستان‌های صحرایی است که سال 1394 در فریدن، سال 95 در حصه اصفهان، و امسال هم ان شاءالله در یکی دیگر از این مناطق استان خواهد بود.

بیمارستان صحرایی یک مانور حوزه سلامت است که در صورت وقوع اتفاقاتی نظیر حادثه زلزله کرمانشاه، در این زمینه اقدامات مختلفی صورت دهیم. در چنین بحران‌هایی ما مانور حوزه سلامت را که پیش از این آمادگی پیدا کرده‌ایم، اجرایی می‌کنیم.

یکی از همین مانورهای حوزه سلامت را در استان اصفهان تشریح می‌کنید؟

حجتی: بله اتفاق قشنگی که افتاد، سال گذشته در اجرای مانور حوزه سلامت در حصه منطقه‌ای حاشیه نشین در اطراف اصفهان بود. بیمارستان صحرایی که به‌طور معمول حدود 2 ماه قبل مقدماتش فراهم می‌شود با تشکیل جلسه‌ای در سپاه صاحب الزمان (عج) استان، در مدت کوتاهی آماده افتتاح شد؛ آن هنگام گفتم زمان خیلی کم است و در حقیقت کار بسیار دشوار، اما تلاشمان را می‌کنیم ولی به کیفیت بیمارستان صحرایی فریدن که 2 ماه برایش وقت گذاشتیم نخواهد بود ولی اجازه بدهید آمادگی خودمان را محک بزنیم. فردای آن روز به حصه رفتیم تا شرایط را بسنجیم. یادم هست باران شدیدی هم باریدن گرفت! زمین خاکی منطقه به‌شدت گلی شده بود و شرایط به‌واقع سخت‌تر شد، خلاصه یک قطعه زمینی را پیدا کردیم که آسفالت بود و حدود ساعت 10 صبحِ روزی که فردایش افتتاحیه بود، کار را شروع کردیم. باران بند آمد و آفتاب کمی زمین را خشک کرد، تا فردا صبح ما بیمارستان صحرایی حصه را دایر کردیم و تا دقیقه 90 همکارانم مشغول چیدن صندلی‌ها بودند.

ساعت حدود 11 شب، یک روز قبل از افتتاح هم من با مدیرکل مدیریت بحران استانداری تماس گرفتم و گفتم مشغول آماده کردن بیمارستان هستیم برای فردا! او خیلی تعجب کرد و باورش نمی‌شد یک روزه کار را به افتتاح برسانیم.

وسعت این بیمارستان صحرایی در حصه چه‌قدر بود که یک روزه موفق به آماده‌سازی آن شدید؟

حجتی:حدود 16 یا 17 چادر بزرگ و 2 چادر یکی ویژه اوژانس خواهران و دیگری ویژه برادران هرکدام 24 متری بود، کانکس آزمایشگاه و دیگر امکانات مورد نیاز که در آن شرایط بی‌امکاناتی منطقه حصه آماده کردنشان بسیار سخت بود ولی به لطف خدا و تلاش همکارانم یک روزه به ثمر رسید و به معنای واقعی مانوری حساس با نتیجه مثبت بود که همه امکاناتش با کمک سپاه فراهم شد. درحالی‌که سال قبل از آن بیمارستان صحرایی فریدن با امکانات سپاه و هلال احمر، و کمک‌های بسیار هماهنگ و پیگیرانه گروه مدیریت بحران استانداری ایجاد شده بود.

فردا که مسئولان برای افتتاح آمدند خیلی متعجب و درعین حال خوشحال شدند که یک روزه توانسته‌ایم بیمارستان صحرایی حصه را هرچند با امکاناتی کمتر از سال گذشته در فریدن اما به‌خوبی دایر کنیم. پس از افتتاح بیمارستان صحرایی تا یک هفته حدود 8 یا 9 هزار نفر از اهالی فقیرنشین حصه اصفهان برای بررسی وضع سلامت خود مراجعه کردند.

نتیجه انجام موفقیت‌آمیز مانورهای حوزه سلامت در استان، در زلزله اخیر کرمانشاه چگونه بروز کرد؟

حجتی: صبح روزی که زلزله کرمانشاه اتفاق افتاد ما به خانم دکتر چنگیز رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اعلام آمادگی کردیم که همین الان گروه‌هایمان را اعزام کنیم. از 22 تیم اضطراری آماده به‌کار بسیج جامعه پزشکی در استان شامل پزشک، پرستار، راننده آمبولانس همگی آماده به خدمت بودند که ما 16 نفرشان را به مناطق زلزله‌زده غرب کشور اعزام کردیم و هنوز هم آماده هستیم، بسیجیان جامعه پزشکی استان ما بسیار آماده به خدمت و با عکس‌العمل سریع هستند.

در خدمت‌رسانی بسیج جامعه پزشکی استان اصفهان به زلزله‌زدگان کرمانشاه به‌‌دور از آمار و ارقام، چه اقدامات قابل توجه و کارگشایی برای مردم آن منطقه انجام دادید؟

حجتی:ما از همان ساعات اولیه وقوع زلزله وارد عمل شدیم و در حقیقت استان اصفهان تنها استانی بود که 2 بیمارستان صحرایی به آن مناطق اعزام کرد که شامل بیمارستان صحرایی بیمارستان صدوقی اصفهان بود که بزرگترین و مجهزترین در کشور و مربوط به نیروی زمینی سپاه و همین الان هم در کرمانشاه مستقر است، و بیمارستان صحرایی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.

حدود 112 نفر کادرتخصصی الان آنجا مستقر هستند و الحمدلله آن‌قدر پزشکان و متخصصان دیگر استان‌های کشور برای کمک به مصدومان این حادثه در منطقه مستقر شده بودند که به ما گفتند دیگر پزشک و متخصص اعزام نکنید. در حقیقت الان هیچ کمبود نیروی انسانی در مناطق زلزله‌زده غرب کشور نیاز نیست، البته اضافه بودن و مدیریت نکردن نیروها در آن منطقه خیلی مشکل‌ساز است برای مثال دانشگاه بقیه الله در یکی از استان‌ها یک جراح مغزواعصاب به منطقه اعزام کرده بود! بیمارستان صحرایی درست است که بیمارستان است و امکانات لازم را دارد اما امکانات مناسبی برای انجام عمل جراحی مغز با آن حساسیت بالا را ندارد. آن جراح مغز سه روز در منطقه وقتش گرفته شد و بلاخره بنده خدا را برگرداندند.

این است که مدیریت نیروی انسانی در چنین مواقعی دشوار اما حیاتی است. نباید خیلی هیجان‌زده شویم و به‌ویژه در روزهای اول سِیلی از نیروها را سرازیر منطقه کرده و ندانیم چه‌طور مدیریتشان کنیم.

اولین احتیاجات مردم زلزله‌زده در روزهای نخست حادثه، نان، آب و چادر است. مسئله مهمی که در دو سه روز اول در مدیریت بحران کشور حواسشان نبود اول این 3 احتیاج ضروری مردم را رفع کنند! همان روزهای اول گفتند لوله کشی آب انجام دادیم هرچند مدام گل می‌شود و قطع می‌شود، اما چرا ندانستند مردم در روزهای اول نان، آب و چادر می‌خواهند نه لوله‌کشی آب! و تازه بعد از گذشت 48 ساعت، آب تصفیه شده به فراوانی وارد منطقه شد و به‌دست مردم زلزله‌زده کرمانشاه رسید.

 این 3 احتیاج زلزله‌زدگان از طرف استان اصفهان در همان ساعات اولیه تأمین شد؟

حجتی: خب در حد توان بله، اما اصل نیروهای استان اصفهان از روز دوم و سوم به بعد اعزام شدند، زمانی‌که این مسائل حل شده بود اما هم اکنون در حوزه سلامت با هماهنگی وزارت بهداشت، در بیمارستان‌های الزهرا و کاشانی اصفهان تعدادی از مصدومان زلزله‌زده بستری هستند و کارها در حوزه سلامت خوب پیش می‌رود.

به‌عنوان مسئولی که مستقیم و از نزدیک در این مواقع بحرانی در مناطق حضور دارید، عملکرد دیگر حوزه‌ها را در زلزله کرمانشاه چگونه مشاهده و ارزیابی کردید؟

حجتی:راستش را بخواهید با وجود تجربه‌های قبلی در زلزله بم و ورزقان، باز هم شاهد آشفتگی زیادی در ساعات اولیه زلزله در کرمانشاه بودیم و مدیریت بحران در ساعات اولیه حادثه انجام نگرفت!

یک پرانتزی هم باز کنیم به اقدامات پزشکی؛ به‌عنوان یک پزشک مهمترین اقدام اولیه‌ای که برای نجات جان یک فرد زیرآوار مانده باید انجام شود چیست؟ اقدامی که شاید کمتر مورد توجه قرار گیرد.

حجتی:یک نمونه از اقدامات نجات زیرآوارماندگان در ساعات اولیه حادثه، «مایع درمانی» آنهاست. استادان ما در پزشکی می‌گویند وقتی دست یک نفر از زیرآوار بیرون مانده او را بیرون نکِشید ، اول سِرُم به دستش وصل کنید و بعد او را از زیر آوار بیرون بکشید! در واقع وقتی بدن یک نفر زیرآوار له می‌شود، سلول‌های عضلانی وی مسدود و میوگلوبین‌هایش وارد خون شده و منافذ اصلی بدن بسته می‌شوند، این فرد در صورت عدم مایع درمانی، به‌مرور دچار نارسایی کلیه می‌شود و این شایع‌ترین بیماری بعد از له شدگی‌ بدن در حوادث مختلف است.

در صورتی‌که اگر مایع درمانی قبل از بیرون کشیدن بدن زیرآوارماندگان انجام و یک لیتر سرم وارد بدن مصدوم شود، این نارسایی کلیه در فرد بروز نمی‌کند. خب حالا اگر امدادگران آموزش دیده ما این اقدام اولیه را انجام ندهند، مصدومان قبل از مایع درمانی از زیرآوار بیرون کشیده می‌شوند و چند ساعت در خودروهای امدادی با اکسیژن و دیگر امکاناتِ نجات درمان می‌شوند، غافل از اینکه کلیه‌هایشان در حال از بین رفتن است!

این اقدامات اولیه را همه مردم باید فرا گیرند، شعار جمعیت هلال احمر هم همین است: «هر خانواده یک امدادگر» و این اهمیت آموزش همگانی را نشان می‌دهد که باید از طریق صدا و سیما مردم از آن آگاه شوند.

 همان‌طور که در ابتدای صحبت‌ها گفتید یکی دیگر از اقدامات بسیج جامعه پزشکی استان در حوزه پدافندغیرعامل ارائه دوره‌های آموزشی برای این قشر است، لطفا در این مورد هم بفرمایید:

حجتی:بله یکی از اقدامات ما در همین بخش، برگزاری کلاس بازآموزی 8 ساعتی برای مدیران مراکز بهداشتی و درمانی استان است که سال گذشته درهفته پدافندغیرعامل دایر شد؛ در این کلاس حدود 100 نفر از رؤسای بیمارستان‌ها و شبکه‌های بهداشت و درمان شرکت کردند که با حضور استادانی از مدیریت بحران استانداری و مدیریت پدافندغیرعامل اطلاعات سپاه با امتیاز بازآموزی به‌خوبی برگزار شد.

اقداماتی هم در مواقع بروز بحران‌هایی همچون خشکی زاینده‌رود و یا ریزگردهایی که منشأ داخلی دارند، انجام داده‌اید؟

حجتی:از دیگر اقدامات ما در همین بحث مشکلات خاصی‌ست که ممکن است در استان اصفهان و دیگر استان‌ها اتفاق بیفتد که در کارگروه سلامت بسیج جامعه پزشکی آنها را هدایت و برنامه‌ریزی می‌کنیم.

مشکلات حوزه آب در رودخانه زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی و ریزگردها، که در حقیقت اگر خشکی زاینده‌رود ادامه پیدا کند بدون شک آن اتفاقی که برای خوزستان افتاده برای اصفهان هم می‌افتد! چون منشأ آن داخلی است.

سال‌هاست با فعالیت کارخانه‌های اطراف شهر اصفهان، مواد آلاینده وارد زاینده‌رود و گاوخونی می‌شود و الان که این منابع حیات خشک هستند، ذرات سرطان‌زا و آلومینیومی که در گاوخونی طی سال‌ها روی هم انباشت شده‌اند وارد هوا شده و منبع بروز سرطان‌ها برای مردم خواهد شد. این مشکلات در کارگروه سلامت با همکاری استادان و پزشکان بسیجی راهیابی و بررسی می‌شوند.

یکی از افتخارات بسیج جامعه پزشکی استان ما که قبل از حضور من هم کلید خورده، تشکیل کارگروه هسته‌ای است که تنها‌ترین و قوی‌ترین کارگروه هسته‌ای در کشور هم هست.

این کارگروه، اورژانس هسته‌ای است که در بیمارستان فارابی اصفهان مستقر شده و در کشور این آمادگی را داریم در قالب این کارگروه تخصصی در صورت نیاز به مناطق مختلف اعزام شود که دارای تیمی بسیار قوی و تخصصی است. پروتکل درمانی بیماران هسته‌ای کشور از این کارگروه آماده و به تصویب وزارت بهداشت رسید و این یکی از کارگروه‌های بسیج جامعه پزشکی استان است که به فراخور نیاز و به‌ صورت موردی تشکیل می‌شوند و از آن جمله کارگروه سلامت، آب، و دیگر موارد هستند.

بحث را با سردار امینی ادامه می‌‌دهیم، سردار اقدامات پدافندغیرعامل را در حوزه سلامت استان شنیدیم، باتوجه به گستردگی حوزه‌های پدافندغیرعامل، لطفا درباره دیگر اقدامات این حوزه‌ بفرمایید.

سردار امینی:جنگ در کشورها همیشه با آسیب‌هایی همراه است، امروز کره شمالی مشغول انجام زیرساخت‌هایی است که در صورت حمله دشمن آمادگی دفاع همه جانبه و کاهش آسیب‌ها را داشته باشد. امکانات و آذوقه مردم را در زیرِ زمین و متروهایی با عمق 95 کیلومتر ذخیره می‌کند، خب این ساختار قبل از جنگ آماده شده و هنگام بروز بحران آسیب‌ها به کمترین میزان می‌رسد و جان مردم درامان است.

یکی از اقدامات حوزه پدافندغیرعامل در استان اصفهان، انتقال کابل‌های مخابرات از روی زمین به زیرِ زمین بوده که 80 یا 90 درصد آن با موفقیت انجام شده و درحال تکمیل است.

دشمن در اولین اقدام موشکی خود تجهیزات مهمی همچون نیروگاه‌ها و کارخانه‌های مهم را بمباران می‌کند تا زندگی مردم را فلج کند، خب اگر این امکانات و تجهیزات از قبل حفاظت نشده باشند، زندگی مردم با یک بمباران دشمن فلج می‌شود.

شما فرض کنید خدایی نکرده پالایشگاه اصفهان و نیروگاه آن بمباران شود، به‌دنبال آن برق و آبِ خانه‌ها قطع می‌شود، و چون زندگی مردم به برق وابسته است در کل مختل می‌شود.

به‌نظر من امروز باید زیرساخت‌های حیاتی کشور به مکان‌های امن منتقل شوند، این اقدامات تا حدودی انجام شده مثل انتقال مخابرات، اما در حوزه برق هنوز مشکل داریم و این انتقال صورت نگرفته، البته کار در این حوزه هم شروع شده اما هنوز تکمیل نشده است.

در حوزه پدافندغیرعامل باید اقدامات آن‌قدر به موقع و کامل انجام شود که هنگام بروز حوادث و جنگ، خدمات به صورت مستمر به مردم ارائه شود؛ در همین زلزله کرمانشاه که آقای دکتر حجتی هم توضیحاتی دادند،شاهد استمرار خدمات به مردم هستیم تا زمانی که خطر به‌طور کامل رفع شود. الان دیگر در آن منطقه بحران نداریم چون زلزله تمام شده، اما هنگام جنگ زمانی که بمباران می‌شود، هر لحظه ممکن است بمباران بعدی هم سرازیر شود و اینجاست که پدافندغیرعامل ضمن تأمین تغذیه و امکانات زندگی برای مردم باید از تجهیزات نظامی و غیرنظامی کشور هم حفاظت کرده باشد.

چند درصد اقدامات پدافندغیرعامل در کشورها مخفیانه انجام می‌شود؟

سردار امینی: پدافندغیرعامل در همه کشورهای دنیا درحال انجام است و همه می‌دانند که کشورها باید برای دفاع و حراست از تجهیزات، تأسیسات و زندگی مردمانشان اقداماتی انجام دهند، و بخشی از این اقدامات مخفیانه و بخشی هم آشکار است اما به‌هرحال دشمن با جاسوسی‌ها و امکانات خود برخی از اینها را کشف می‌کند و برخی دیگر را نمی‌تواند؛ اما مهم این است که حتی در صورت کشف مخفیگاه‌های تجهیزاتی و تأسیساتی و بمباران آنها بازهم دشمن نمی‌تواند کل آنها را تخریب کند چون مخفیگاه‌هایی مثل زیرِزمین به‌سختی قابل دسترس دشمن است و این همان کاهش صدمات و آسیب‌ها در اقدامات پدافندغیرعامل است.

در مرحله اول نباید بگذاریم دشمن از مخفیگاه‌های تجهیزاتی و تأسیساتی ما درپدافندغیرعامل بویی ببرد اما اگر هم باخبر شد بازهم نمی‌تواند کاری از پیش ببرد.

 از اهمیت مدیریت نیروهای انسانی و یا توزیع امکانات بین مردم آسیب‌دیده در مواقع بحران هم بفرمایید.

سردار امینی: علاوه بر اهمیت مدیریت نیروهای کمکی در شرایط بحران، اداره کردن مردم در صحنه بحران کار بسیار دشوار و حساسی است، در همین زلزله کرمانشاه ضعف مدیریت در برخی بخش‌ها از جمله شناسایی نکردن به‌موقع نیازهای اولیه مردم آسیب‌دیده مثل آب، نان و چادر، آشفتگی و بحران روحی – روانی منطقه را دوچندان کرد.

این‌ها باید در هر استانی و حتی در منازل مردم هم پیش از وقوع هر نوع بحرانی پیش‌بینی شود.

یکی از مشکلاتی که در همین زلزله کرمانشاه هم اتفاق افتاد، بازهم نبود مدیریت در توزیع اقلام و کمک‌های مورد نیاز به مردم بود و امکانات فقط به برخی از مردم می‌رسید. به آنهایی که نزدیک راه‌های عبوری یا توقفگاه‌های خودروهای حامل کمک بودند، حتی برخی‌ها بیش از احتیاج خود امکانات دریافت می‌کردند و هیچ مدیریتی نبود تا اقلام و کمک‌ها عادلانه و به اندازه بین زلزله‌زدگان توزیع شود.

من خودم نمونه این مشکل را در زلزله بَم مشاهده کردم، هر امکانات و کمکی می‌آمد فقط به روستاهای اول می‌رسید و روستاهایی که عقب‌تر بودند و دسترسی به آنها کمی سخت‌تر بود بدون امکانات سرمی‌کردند! برای مثال یک کامیون از اصفهان می‌رفت، در همان نقطه اول که از پیش تعیین شده بود بارَش را خالی می‌کرد و دلش هم خوش بود که به زلزله‌زده‌ها کمک کرده، آب می‌آمد اولی‌ها، پتو می‌آمد اولی‌ها و مدام این روستاهای اولِ راه بودند که بیشترِ امکانات را دریافت کردند، خب اینجاست که مدیریت باید وارد عمل می‌شد و مردم همه مناطق آسیب‌دیده را تحت پوشش کمک‌ها قرار می‌داد اما این مشکل در زلزله کرمانشاه هم تکرار شد!

این نوع مدیریت در زمان جنگ بسیار دشوارتر است، ما در پدافندغیرعامل باید پیش‌بینی ماه‌ها مایحتاج زندگی روزمره مردم را کرده باشیم.

 در این میان نقش مردم هم مهم است، اینکه به استحکام ساخت منازل خود و ایجاد پناهگاه‌هایی در مواقع بحرانی توجه داشته باشند.

سردار امینی:بله دقیقا همین‌طور است، الان نظام مهندسی هم به‌همین دلیل به‌راحتی مجوز ساخت به مردم نمی‌دهد، وقتی شما پارکینگ و یا زیرزمین خانه‌تان مستحکم ساخته شود و نخواهید به هر قیمتی ساختمان سازی کنید، در مواقع بروز حوادث طبیعی و یا غیرطبیعی کمترین آسیب را متحمل می‌شوید.

مردم باید با این دید زندگی کنند که ممکن است یک روز شهرو خانه آنها هم دچار زلزله یا هر حادثه غیرمترقبه‌ای شود، پس آمادگی قبلی نیاز است و تک تک افراد خانه باید آموزش‌های لازم را ببینند و این آموزش‌ها را که باید از طریق منابعی همچون صداوسیما ارائه شود جدی بگیرند. این خود عاملی مهم برای کاهش آسیب‌‌های جسمی و روحی هنگام بروز حوادث است.

ضرورت ایجاد پناهگاه در خانه‌ها در دوران جنگ تحمیلی بروز کرد چون در همین اصفهان خودمان خیلی از خانه‌ها پناهگاه و یا زیرزمین امن نداشتند و بعدها این بند در پروانه ساخت از طرف نظام مهندسی الزامی شد.

ضمن اینکه کارخانه‌ها باید در مکان‌هایی امن احداث شوند، اگر بحرانی اتفاق افتاد و یک سال طول کشید نمی‌شود کارخانه‌ها تعطیل بمانند، برای مثال شهرک‌های صنعتی بسیار آسیب‌پذیر هستند چون همگی در یک مکان واحد و به‌دور از شهرها ساخته‌ شده‌اند و حوادث و بحران‌ها به یک‌باره همه آنها را از بین می‌برد. به‌ویژه کارگاه‌ها و صنایع غذایی باید در دل شهرها باشند تا دشمن به‌راحتی نتواند آنها را شناسایی کند.

 اقدامات پدافندغیرعامل در کشور ما از چه زمانی آغاز شده است؟

سردار امینی: این اقدامات در ایران از 22 سال پیش آغاز شده و همچنان ادامه دارد، ما اگر بتوانیم زیرساخت برق را نیز همچون مخابراتمان به‌جای امن منتقل کنیم خیلی شرایط بهتر می‌شود چون اگر برق قطع شد از نانوای سرکوچه بگیرید تا آب و سوخت و دیگر امکانات هم غیرقابل دسترس می‌شوند. در این شرایط ناآرامی بین مردم اوج می‌گیرد و دشمن به اولین هدف خود که آشفتگی و نارضایتی و شورش بین مردم است می‌رسد. در کشور گام‌های خوبی در پدافندغیرعامل درحال انجام است که بسیاری از آنها از لحاظ امنیتی قابل بیان نیست اما در استان اصفهان هم این اقدامات به‌خوبی در حال انجام است.

حجتی:من در تکمیل صحبت‌های سردار دو نکته درباره زلزله کرمانشاه به یاد آوردم که مطرح می‌کنم، 7 روز از این زلزله گذشته بود و سردارفضلی (از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) از استاندار کرمانشاه پرسید روستایی باقی مانده که بازدید نکرده باشید؟، و ایشان گفت بله هنوز روستاهایی هست که از وضع آنها بی‌خبریم و هیچ‌کس هنوز در آنجا پا نگذاشته‌ است!

سردار امینی در صحبت‌هایشان فرمودند که امکانات بیشتر به روستاهای در دسترس می‌رسد اما اینکه 7 روز از حادثه گذشته و هنوز روستاهایی باشند که حتی یک نفر از مسئولان هم پایشان را آنجا نگذاشته باشند، فاجعه است! توجیهشان هم این بود که 2 هزار روستاست! درست، اما بعد از 7 روز باید همه این مناطق بازدید و رسیدگی می‌شد.

در یکی از کشورها که فکر می‌کنم کره شمالی است، سال‌هاست آژیر زده می‌شود و مردم مانور انجام می‌دهند تا آماده هرگونه حادثه باشند. نکته قابل توجه، جدی گرفتن این مانورهای همیشگی از طرف مردم و مسئولان رده بالا تا رده پایین آن کشور است، آژیر که به‌ صدا درمی‌آید از رئیس جمهور گرفته تا عادی‌ترین مردم وارد پناهگاه‌ها می‌شوند، دقایقی را در آنجا سرمی‌کنند و دوباره بیرون می‌آیند.

این پناهگاه‌ها که در نزدیک‌ترین مکان‌ها به محل زندگی مردم ساخته شده، در زمستان گرم‌ترین و در تابستان خنک‌ترین مکان‌هاست. پناهگاه‌هایی که جولان‌گاه معتادان نشده، درهای آن‌ها بسته نشده و انباری نشده‌اند! پناهگاه‌های مجهز، شیک و تمیز.

سردار امینی:اتفاقا من هم چند روز پیش در یک برنامه‌ تلویزیونی دیدم که کره شمالی به مردمش دستور داده از شهرها بیرون بروند، خب اینها به بیابان که نمی‌روند، مکان‌هایی مجهز برایشان تعبیه شده که همه اینها جزو اقدامات مؤثر پدافندغیرعامل می‌شود.

 الان که در نسل چهارم تقابل‌ها و جنگ‌ها به‌ویژه جنگ‌های نرم و سایبری در دنیا قرار داریم، اهمیت پدافندغیرعامل در حوزه فرهنگی دوچندان شده، در این زمینه چه نوع آمادگی و انجام چه اقداماتی نیاز است؟

سردار امینی:ما چون کشوری اسلامی هستیم در حوزه اقدامات فرهنگی و مذهبی مثل زلزله و دیگر حوادث اوضاع خوبی داریم، اینکه وقتی اتفاقی افتاد چگونه به مردم آرامش بدهیم، برای نمونه در همین زلزله کرمانشاه در کنار کمک‌رسانی تغذیه‌ای و امکانات زندگی، باید روحانیانی هم برای تقویت مسائل دینی و مذهبی درکنار خانواده‌های داغدار و آسیب‌دیده اعزام شوند تا بار روانی این حادثه کم شود. ما در قرآن کریم هم داریم که وقتی حادثه‌ای برشما وارد می‌شود صبور باشید چون امتحان الهی است.

در این زمینه سازمان تبلیغات اسلامی و حوزه‌هایی از سپاه باید بتوانند انجام وظیه کنند. در بحران‌هایی مثل جنگ هم وقتی شما بتوانی از لحاظ فرهنگی و آرامش مردم را کنترل کنی و در مقابل حمله روانی و شایعات دشمن روحیه مقاومت مردم را بالا نگه داری، دشمن را تا حد زیادی از رسیدن به اهدافش ناکام گذاشته‌ای و این اهمیت اقدامات فرهنگی در پدافندغیرعامل را نشان می‌دهد.

البته مردم به‌طور عادی در شرایط سخت تا مدتی دوام می‌آورند اما وقتی مدت حادثه و سختی طولانی شد صبر مردم هم تمام می‌شود و عصبانیت‌ها و پرخاشگری‌ها بروز می‌کند، پس روحانیان و نیروهای ویژه این حوزه باید به‌موقع در محل حاضر شوند و روحیه مقاومت و آرامش مردم را بالا ببرند.

حجتی:پیرامون همین صحبت بگویم که الان بیشترین درخواستی که مردم کرمانشاه دارند، مشاوره است، ترس از اینکه دوباره زلزله بیاید برخی از مردم را از خانه خود که سالم مانده و قابل سکونت است فراری داده! و این فقط کار روانشناسان است که می‌توانند در این حوادث به مردم آرامش و اطمینان خاطر بدهند و دوباره آنها را به زندگی عادی برگردانند.

در همین زمینه یک کار خوبی که چندسال پیش در استان قم انجام شد، هنگامی بود که یک زلزله خفیف در آنجا اتفاق افتاد و ماهم آنجا بودیم، عده‌ای به‌دلیل اعتقادات سطحی می‌گفتند در قم زلزله نمی‌آید اما آمد! کاری که به‌خوبی آنجا انجام شد ایجاد گروه‌هایی توسط هلال احمر قم بود که با هماهنگی صداوسیما برنامه‌ای ضبط کردند و مسابقه‌ای راه انداختند که ما هم در آن برنامه مشارکت کردیم. همه چیز در آن برنامه به‌طور فرضی واقعی جلوه داده شد، حتی لباس مشکی پوشیدیم و کلیپ‌هایی آماده کردیم و در آرشیو صداوسیما قرار دادیم، اینکار انجام شد که در مواقع احتمالی بروز هرگونه حادثه ذهن مردم آماده مواجهه با آن باشد، حتی روانپزشک و روانشناس منطقه حادثه‌دیده هم در آن شرایط بحرانی آشفته و ناآرام می‌شوند و نیاز است از دیگر مناطق گروه‌هایی برای تزریق آرامش به مردم کمک کنند.

این نوع کلیپ‌های تصویری باید در همه صداوسیماهای مراکز استانی کشور تهیه و آماده شود، آموزش‌های همگانی بسیار مهم است.

برای مثال در ژاپن در یک دوره‌ای فرقه‌ای ظهور پیدا کرد که با این اعتقاد که یک روزی همه می‌میرند، مردم را می‌کشتند، این فرقه در متروی ژاپن بمب ضداعصاب به‌نام «سارین» جاسازی کردند، اما مردم و پلیس ژاپن که از پیش آموزش دیده بودند و آمادگی مقابله با هرنوع حمله‌ و شورشی را داشتند، با حداقل تلفات توانستند این مشکل را حل کنند.

اگر این مردم و پلیس آن کشور آموزش‌های لازم را فرانگرفته بودند در این متروی عظیم که سردار هم فرمودند پناهگاه امنی برای مردم هنگام بروز حوادث است، با انفجار عوامل شیمیایی نتنها امن نخواهد بود که مرگبارترین می‌شود، پس اینجاست که آموزش‌ قبل از حادثه در پدافندغیرعامل بسیار بااهمیت می‌شود.

مردم و پلیس ژاپن به‌خوبی آموزش دیده بودند که در صورت مشاهده یک بسته مشکوک چه کار کنند. هواکش‌ها باید خاموش شوند، هیچ‌کس به آن دست نزند و سریع با مسئولان مربوط تماس بگیرند.

اما مهمتر از آموزش هم داریم و آن هنگام بروز حوادث غیرطبیعی است که با دشمن روبه‌رو هستیم و نه طبیعت، دشمنی که نه فقط با بمباران تجهیزات و تأسیسات که با حملات سایبری از طریق فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی هم به مردم حمله می‌کند، و ما و مردم ما باید در آن زمینه هم آماده باشند و بدانند کدام پیام‌ها کذب و کدام قابل اهمیت است.

سردار امینی: صداوسیمای ما در زمینه آموزش همگانی بسیار باید کار انجام دهد، نمی‌توانیم بگوییم همه اخبار و اطلاعاتی که در فضای مجازی منتشر می‌شود کذب و شایعه است.

یک نکته دیگر که در مورد جنگ‌ها به یاد آوردم در مورد جنگ سوریه و داعش است، سوریه در ششمین سال این جنگ به‌سر می‌برد و داعش یک‌ریز خانه‌های مردم را زیربمباران قرارداده بود، اما این خانه‌ها همگی از بتن و سنگ ساخته شده بود و باوجود حجم بالای بمباران داعش و انفجاراتی که درکنار آنها شد به مراتب سالم ماندند.

بحث ما انتقاد از دولت نیست، اما وقتی هزینه‌هایی که ساخت یک خانه مستحکم و ضدزلزله سرسام آور باشد خب طبیعی‌ست که عده‌ای به فکر دور زدن دولت می‌افتند و برای کاهش هزینه‌ها از راه‌های غیرقانونی سقف بالای سرشان را می‌سازند!

دولت باید در این زمینه وارد میدان شود، ما می‌توانیم از بلایای طبیعی هم جان سالم به‌در بریم، حفظ جان مردم مسلمان خیلی مهتر از مبالغی است که به جیب دولت‌ها و برخی سواستفاده کنندگانی که بازار سیاه راه می‌اندازند می‌رود.

حجتی:در همین زمینه من هم بگویم که در کرمانشاه بیشتر خانه‌هایی که تخریب شدند، خانه‌های کاهگلی و یا منازلی بودند که بدون مجوز و پروانه‌ی ساخت و نظارت مسئولان ساخته شده‌ بودند، البته از این نکته هم نباید بگذریم که این فقر مالی برخی مردم را نشان می‌دهد، مردمی فقیر که باید برای دریافت مجوز ساخت خانه 20 میلیون تومان پول به شهرداری پرداخت کنند برخی از آنان را به فکر انجام کارهای غیرقانونی می‌اندازد و اینجاست که دولت باید با تخفیف‌های اساسی و نیازسنجی مردم به آنها کمک کند.

نظارت‌ها در برخی روستاها آن‌قدر ضعیف بوده که با وجود اعلام نظام مهندسی برای غیرقانونی بودن ساخت منزل مسکونی در یک مکان، بازهم مردم خانه ساخته‌اند و هیچ‌کسی هم نیامده بگوید چرا ساخته‌اید.

سردار امینی:به نظر من ما نباید همیشه فقط از موانع حرف بزنیم، به‌ویژه وقتی به جوانمان می‌گوییم این کار را انجام نده و یا به مردم می‌گوییم این کار غیرقانونی‌ است، باید قبل از آن، راهکاری عملی برای مشکل جوان و بقیه مردم داشته باشیم، راهکاری متناسب با وضع مالی و معیشتی مردم، شهرداری‌ها می‌گویند اینجا نساز آنجا نساز، مردم که نمی‌توانند بدون سقف بمانند!

اینجا دولت باید زمین‌هایی خریداری کرده و در اختیار این قشر از مردم قرار دهد و بگوید اینجا بساز. ما باید مثل خودمان به مردم نگاه کنیم، آیا می‌توانیم بدون مسکن بمانیم؟! پس باید در هر شرایطی مشکلات مردم‌مان را که مردمی متدین و متشرع هستند مشکل خودمان بدانیم و به دادشان برسیم وگرنه مردم در هیچ شرایطی دوست ندارند کارهای غیرقانونی انجام دهند اما کوتاهی برخی مسئولان معضلاتی این چنین پیش می‌آورد.

حجتی:من هم یک نکته بگویم که در زلزله بم و کرمانشاه یک اتفاق افتاد که ما هنوز از آن درس نگرفته‌ایم، آن‌هم بحث بانک خون است، خون‌های دریافتی از اهداکنندگان بعد از اینکه به فرآورده‌های مختلف تبدیل شد فقط 120 روز قابل نگهداری است و بعد از آن باید دور ریخته شود، خب در زلزله مردم خَیّر درروزهای اول با اعلام صداوسیما و دیگر ارگان‌ها هجوم آوردند به اهدای خون و به‌دلیل نبود مدیریت خون‌گیری از مردم و محدودیت‌هایی که برای نگهداری خون در یخچال‌های مراکز انتقال خون وجود داشت، خیلی از اینها نابود شد. نکته مهم تداوم خون‌دهی است و نه اهدای خون به‌طور هیجانی و یک‌باره، در زلزله بَم این اتفاق افتاد و خیلی از خون‌های اهدایی مردم دور ریخته شد، و نبود مدیریت مسئولان مربوط باعث این مشکل شد، البته در زلزله کرمانشاه به این شدت اتفاق نیفتاد اما ضعف مدیریت همچنان مشاهده می‌شد.

در زمان وقوع جنگ هم اگر به‌خوبی مدیریت نکنیم، همین‌طور است، هرچند در حال حاضر با اطمینان می‌گوییم که هیچ کشوری چنین حماقتی را نمی‌کند که به جمهوری اسلامی ایران حمله کند و اگر هم برفرض محال این‌کار را کرد خودش را از بین برده است، اما هنگام وقوع بلایای طبیعی همچون زلزله، سیل و دیگر حوادث غیرمترقبه باید از قبل و درقالب پدافندغیرعامل خانه‌های پیش ساخته داشته باشیم و با سرعت آنها را سرهم کرده و اسکان موقت و امن مردم حادثه‌دیده را فراهم کنیم.

سردار امینی:البتهبایدبه این نکته هم توجه کنیم که این کانکس‌ها و خانه‌های پیش ساخته که خیلی از آنها با پول مردم ساخته می‌شود، بعد از اتمام حادثه و از سرگیری زندگی عادی زلزله‌زدگان، به چه سرنوشتی دچار می‌شوند؟! دور ریخته می‌شوند؟ برای نگهداری از آنها چه تدبیری اندیشیده شده؟ اینها نکات مهمی است که بازهم اگر مدیریت درست و به‌موقع مسئولان نباشد خسارات مالی زیادی به‌دنبال دارد.

حجتی:البته امسال مدیریت بحران کشور در زلزله کرمانشاه بهتر از زلزله بَم و تبریز بود، تقسیم کاری که انجام شد و ارتش مدیریت شهر را برعهده گرفت و سپاه روستاها را، بسیار کارگشا و مفید بود.

اما با این‌حال مدیریت ما در ساعات اولیه بحران همچنان ضعیف است، و شاید این به‌دلیل احساساتی بودن ما ایرانی‌هاست که به امید خداوند با کیفیت ‌بخشی مدیریت بحران و تقویت و حمایت از پدافندغیرعامل کشور بتوانیم از عهده ساعات اولیه بروز بحران‌ها هم با موفقیت برآییم.