جریان ها و جناح های سیاسی در ایران سال 96 و در آوردگاه های مختلف سیاست آن، فرازو فرودهای بیشماری را در عرصه سیاست تجربه کردند. مسائلی که با توجه به رویدادهای سیاسی سال، دامنه آن از حمایت تمام قد تا برائت کامل گستردگی داشت.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، مرور مواضع جریان های سیاسی طی یک سال گذشته نشان می دهد که چهره ها و شخصیت های منتسب به هر جناح با توجه به شرایط موجود رویکرد و تصمیمات متفاوتی اتخاذ کرده اند. جریان های سیاسی در سال سیاسی ایران که با انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم و شوراهای شهر و روستای پنجم آغاز شد و با ناآرامی های اقتصادی و سیاسی دی ماه پایان یافت، صحنه گردان این رویدادها بودند و در این فرازها، نقش این جریان ها به سبب نبود احزاب قدرتمند بیش از دیگر برهه ها برجسته شد. در حقیقت این چهره های سیاسی و شخصیت های جناحی بودند که با موضع گیری و حمایت و برائت از فردی در برهه های مختلف از انتخابات تا اعتراضات نقش آفرینی می کردند.

این میان اصولگرایان و اصلاح طلبان به عنوان دو جریان سیاسی مهم کشور، در سال مملو از فرآیندهای سیاسی تاثیرگذارتر از دیگر جریان ها بودند. در بررسی این برهه ها چند مقطع خاص را می توان مورد توجه قرار داد. مقطع نخست دوران انتخابات و تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری دوازدهم، برهه دوم چینش کابینه و روزها و هفته های پس از چینش و مرحله سوم را می توان به اواخر سال 96 و پس از اعتراضات سیاسی و اقتصادی دی ماه محدود و تقسیم بندی کرد. در هر سه این عرصه ها، مرور مواضع و سخنان حکایت از تنوع آن ها دارد.

سیاستمداران جناحی در ایران در هر مقطعی با توجه به الزامات و پارامترهای آن مقطع آرایش سیاسی خود را تغییر می دادند، این تغییر از یک اظهارنظر ساده تا چرخشی 180 درجه ای در مواضع، گستردگی داشت.

**انتخابات ریاست جمهوری و هماهنگی مواضع

همزمان با فزونی تب و تاب انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم در زمستان سال 95، بسیاری از جریان های سیاسی و شخصیت های منتسب به آن ها، در شدت گرفتن این تب و تاب کوشیدند.

گمانه زنی های متعدد و متضاد از نامزدهای ریاست جمهوری و شورای شهر به ویژه در پایتخت، شرط و شروط های حمایت از کاندیدایی خاص و تبیین و تحلیل دلایل این حمایت از مهمترین موضوعاتی بودند که از سوی رسانه های منتسب به جریان های مختلف سیاسی در رسانه ها بازتاب می یافت و مورد توجه و تحلیل قرار می گرفت.

در این میان اصولگرایان در تلاش بودند تا زیر پرچم جمنا (جبهه نیروهای مردمی انقلاب اسلامی) بار دیگر وحدت را تجربه کنند و با نامزدی واحد در انتخابات حضور یابند، میان طیف های مختلف این جریان اختلاف همچنان باقی ماند و با سه نامزد در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری حضور یافتند که دو نفر آن ها در نهایت به نفع نفر سوم کناره گیری کرد.

گرچه برخی طیف های اصولگرا موافق سازوکار تشکیلات جمنا نبودند اما بازهم وحدت میان این جریان پررنگ تر از افتراق در انتخابات پیش بود. در هفته پایانی ماراتن تبلیغات انتخاباتی اصولگرایان با اتحادی نسبی در موضع حمایت از حجت الاسلام «ابراهیم رییسی» قرار گرفتند و به پیشواز 29 اردیبهشت رفتند. گرچه در این انتخابات پیروز نشدند اما رای 16 میلیونی را از صندوق ها کسب کردند. این جریان پس از پیروزی حجت الاسلام «حسن روحانی» در انتخابات ریاست جمهوری همواره مواضع منتقدانه ای نسبت به دولت و رییس جمهوری داشتند.

شیوه اصلاح طلبان اما در موسم انتخابات کمی متفاوت تر از رقییب اصولگرا پیش رفت، آرایش سیاسی در جبهه اصلاحات از همان روزهای آغازین زمزمه های انتخابات ریاست جمهوری به صورت یک دست در حمایت از روحانی بود. اصلاح طلبان برای بار دوم روحانی را تنها گزینه خود برای این انتحابات معرفی کردند. حضور «اسحاق جهانگیری» و «سید مصطفی هاشمی طبا» به عنوان دو چهره نزدیک به این جناج سیاسی تنها برای حمایت و پیش دستی در پیش بینی برخی رخدادهای غیرقابل پیش بینی بود. رییس دولت اصلاحات این بار هم در فاصله چند روز به انتخابات ضمن دعوت از مردم به رای، در پیامی حجت الاسلام روحانی را نامزد اصلح اصلاح طلبان معرفی کرد. در کنار دیگر عوامل موثر در پیروزی تیم تدبیر و امید در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، حمایت تمام قد اصلاح طلبان، با توجه به پایگاه مردمی قدرتمند از مهم ترین دلایل راهیابی دوباره روحانی به پاستور بود.

**چینش کابینه آغاز تشتت

روزهای پس از 29 اردیبهشت و پیروزی روحانی، روزهای آغاز چینش کابینه و تشکیل دولت بود. روزهایی که جریان اصولگرا از یک سو روحانی را به نگاه فرا جناحی دعوت می کردند و از سوی دیگر گمانه هایی درباره تشکیل دولت سایه در عرصه سیاسی کشور مطرح می شد. بیشتر رسانه ها و محافل سیاسی در فاصله زمانی 29 اردیبهشت (پیروزی روحانی در انتخابات) تا 17مرداد (ارائه فهرست پیشنهادی کابینه) به تعیین و تفسیر ملاک های انتخاب اعضای هیات دولت دوازدهم پرداختند.

گفت و گوهای بسیاری با چهره های منتسب به جریان اصولگرایی در خبرگزاری ها و روزنامه ها انجام شد که بیشتر آن ها دغدغه حضور چهره ای نزدیک به جریان خود و عدم حضور شخصی از جریان رقیب را مورد توجه داشتند. عمده چالش های کابینه و رییس جمهوری از سوی جریان اصلاحات بود. اصلاحات در برهه انتخابات ریاست جمهوری به صورت هماهنگ و با وحدت رای از روحانی حمایت کردند. با چینش کابینه اما این حمایت دستکم میان برخی از طیف ها و شخصیت های این جریان رنگ باخت و جای خود را به انتقاد داد و این نخستین نشانه از تشتت در اردوگاه اصلاح طلبان در برهه چینش کابینه بود.برخی طیف های معتقد بودند که روحانی در کابینه دوم خود باید محافظه کاری را کنار بگذارد، به پایگاه حامیان خود بیشتر توجه کند و اصلاح طلبان اصلح را در اولویت همکاران خود قرار دهد. دسته ای دیگر از چهره های اصلاح طلب، کابینه و روحانی را به دلیل عدم استفاده از زنان، جوانان و اقلیت ها مورد انتقاد قرار دادند و در نهایت گروه سومی از این جریان با تقبیح سهم خواهی از دولت، در پشتیبانی از روحانی و رای خود ثابت قدم ماندند.

**اعتراض های دی ماه عیارسنج جریان های سیاسی

نقش آفرینی و موضع گیری جریان های سیاسی در ماه های پایانی سال 96 منحنی خاصی را نشان می دهد. هر دو جریان اصولگرا و اصلاح طلب در این برهه با تنوع و حتی تناقض در رفتار و گفتار با اعتراضات دی ماه برخورد کردند. جریان اصولگرا در روزهای آغازین ناآرامی ها در کشور و زمانی که سمت و سوی شعارها علیه دولت بود به حمایت از اعتراضات پرداختند و اعتراض را حق مردم معرفی کردند. با کشیدن شدن دامنه این ناآرامی ها به شهرهای دیگر دامنه حمایتی اصولگرایان نیز محدودتر و در نهایت به انتقاد از این حرکت ها گرایید. دولت و شخص رییس جمهوری اعتراضات را حق مردم دانستند و بر پیگیری دلایل این ناآرامی ها و شنیدن صدای مردم تاکید کردند.

جریان اصلاح طلب اما در این برهه دچار سردرگمی بود. برخی چهره های نزدیک به این جریان، اعتراضات و ناآرامی ها را محکوم کرده و آشوب طلبی به جای اعتراض را نقشه دشمن دانستند. گروه دیگری از این جریان که تفکری رادیکال تر داشتند به حمایت از اعتراضات و حتی آشوب ها پرداختند و گروه دیگری ضمن محکوم کردن آسیب به اموال عمومی، اعتراض مدنی را حق مردم دانستند.

انتخابات، چینش کابینه و اعتراضات دی ماه مقاطعی بودند که هر یک از جریان های سیاسی بر پایه دلایل بسیاری نوع متفاوتی از کنشگری های سیاسی را دستور کار قرار دادند. میان آرایش های متفاوت و حتی متناقض سیاسی، در سالی که گذشت دولت بیش از همه از این تنوع موضع گیری ها رنج دید، هم از ناحیه حامیان اصلاح طلب خود و هم از سوی رقیب اصولگرا. رنج دولت در درازمدت به طور قطع سبب آسیب منافع ملی و تضعیف کشور خواهد شد و امید است در سال پیش رو همه جریان های سیاسی برای برداشتن رنجی از روی دوش دلت همدل و همراه شوند.