لادن ایرانمنش: کمبود 4200 محیط‌بان درکشور ماجرایی است که باعث شده شکارچیان غیرمجاز در سراسر کشور آنقدر احساس امنیت کنند که هیچ ترسی از کشتن گونه های کمیاب حیات وحش نداشته باشند.

هم اکنون به گفته فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور، تعداد نیروهای جنگلبانی، یک هفتم استانداردهای جهانی است که نشان می دهد متجاوزان به محیط زیست کشور برای بریدن سر درختان هم مشکل چندانی نخواهند داشت.

 به گفته سرهنگ رضا اکبری، برآوردها نشان می دهد که بر اساس استانداردهای حداقلی تعریف شده در جهان، یگان حفاظت منابع طبیعی کشور باید دستکم 36 هزار نیرو داشته باشد و این در حالی است که در حال حاضر ما فقط 5 هزار و 300 نیرو داریم که حدود 70 درصد از آنها نیروهای شرکتی هستند که علاوه بر نداشتن کارت ضابط قضایی مشکلاتی نیز در حوزه امنیت شغلی دارند و حتی اگر این مشکلات هم وجود نداشته باشد، باز هم یگان حفاظت منابع طبیعی عملاً به ازای هر 26 هزار هکتار عرصه تحت حفاظت فقط یک نیرو دارد که بسیار کمتر از استانداردهای بین المللی است.

در کنار کم بودن تعداد این نیروها، کمبود تجهیزات به روز و عدم آموزش این افراد هم مشکل دیگری را رقم زده است و باعث شده جنگلبانان در جنگی نابرابر با قاچاقچیان یا جانشان را از دست بدهند و یا نتوانند آنطور که باید و شاید مسئولیتشان را به سرانجام برسانند.

سالیان سال است که هر بار اخبار تلخی درباره حیات وحش کشور منتشر می شود و یا به شکل کلیپ های کوتاه در فضای مجازی وایرال می شود.  برخی از این فیلم ها مربوط به کشتن گونه هایی است که شاید تنها به تعداد انگشتان دست باقی مانده باشند و در معرض انقراض هستند اما قاچاقچیان بی رحم بدون هیچ ملاحظه ای آنها را شکار می کنند و  از افتخاری(!) که کسب کرده اند فیلم و عکس می گیرند.

مانع و سدی هم جلوی این افراد نیست؛ آنها به راحتی می کشند و اگر سدی مثل جنگلبانان هم جلویشان سبز شود ممکن است او را هم به شهادت برسانند که نمونه اش هم تاکنون کم نبوده است. کمبود نیروهای محیط بان و جنگلبان، شاید در حرف یک مسئله ساده باشد اما وقتی پای عمل پیش می آید مشخص می شود که حال یگان حفاظت منابع طبیعی کشور چندان مساعد نیست.

در حال حاضر یگان حفاظت منابع طبیعی کشور دارای حدود 1600 نیروی سازمانی شامل رسمی، پیمانی و قراردادی به همراه 3 هزار و 650 نیروی شرکتی است که با احتساب حدود 50 نفر که به عنوان پرسنل انتظامی در این یگان مأمور به خدمت شده اند. در مجموع می توان گفت یگان حفاظت منابع طبیعی کشور حدود 5 هزار و 300 نیرو دارد که در عرصه های منابع طبیعی شامل جنگل ها، مراتع، اراضی بیابانی و... در سطح کشور مشغول به کار هستند.

این تعداد نیرو را اگر در کنار مساحت ایران که حدود 164 میلیون هکتار است و حدود 82 درصد یعنی 135 میلیون هکتار از آن را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهد بگذاریم عددهای ناامیدکننده ای به دست می آید. به این معنا که نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی کشور وظیفه دارند از بیش از چهارپنجم مساحت کشورمان شامل جنگل‌ها، مراتع، اراضی بیابانی و سایر عرصه‌های طبیعی محفاظت کنند. این نیروها در کشورمان تنها حدود یک هفتم حداقل استانداردهای جهان را تشکیل می دهند؛ بنابر این، نمی توان از آنها انتظار زیادی داشت.

این موضوع به خوبی نشان می دهد که اوضاع در سازمان جنگلبانی کشور بیش از این بحرانی است، تا آنجا که این سازمان برای حفاظت از عرصه های منابع طبیعی کشور به جز مناطق کویری که حدود 125 میلیون هکتار وسعت دارد، فقط 2400 نیرو در اختیار دارد؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت برای حفاظت از هر 52 هزار هکتار از عرصه های طبیعی کشور فقط یک نیروی حفاظتی وجود دارد.

این درحالی است که برای حفاظت از حدود هر 13هزار هکتار از جنگل های کشور نیز به طور میانگین یک جنگلبان به کار گرفته شده است. البته در برخی از استان ها وضع نامناسب تر است تاآنجا که در استان کرمانشاه برای حفاظت از هر 20 هزار هکتار از جنگل های بلوط یک نیرو وجود دارد.

محیط‌ بانان و جنگلبانان در خط مقدم حفاظت از حیات وحش، منابع طبیعی و اکوسیستم‌های طبیعی در حالی امنیت این مناطق را تضمین می کنند که گاهی جان و سلامت خود را در راه محافظت از زیستگاه‌ها و حیات وحش در برابر شکارچیان غیرمجاز، قاچاقچیان و سایر تهدیدات انسانی مانند آتش سوزی به خطر می اندازند.

کمبود نیرو در این دو سازمان زمانی بیشتر به چشم می آید که نگاهی به وضع سایر کشورها بیندازیم، برای نمونه در ایتالیا برای هر هزار هکتار از عرصه های طبیعی یک نیروی حفاظتی وجود دارد، یا در ترکیه برای هر 3000 هکتار یک جنگلبان جذب شده است.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور در این رابطه می گوید: با وجود اینکه این یگان 5 هزار و 300 نیروی رسمی، قراردادی، پیمانی و شرکتی دارد، اما چون حدود 70 درصد نیروهای یگان جنگلبانی کشور شرکتی هستند و هنوز برایشان کارت ضابط قضایی صادر نشده است، در حال حاضر فقط حدود یک هزار و 250 نفر از نیروهای سازمانی یگان حفاظت منابع طبیعی به عنوان ضابط خاص دادگستری محسوب می‌شوند.

در این بین دولت نیز به دلیل مشکلات مالی تمایلی به صدور مجوز برای استخدام نیرو در این سازمان ها ندارد و این موضوع مشکلات مربوط به محیط بانان را دو چندان کرده است.

گرچه این تمام ماجرا نیست و تا زمانی که اقشار مختلف مردم به این نتیجه نرسند که منابع طبیعی همانند آثار تاریخی و باستانی ارزشمند است و ممکن است با از بین رفتنشان دیگر جبرانی برای آن نباشد به نظر می رسد که نتوانیم کاری از پیش ببریم. طبق گفته کارشناسان محیط زیست، 88 درصد ایرانی ها هنوز درک درستی از تخریب منابع طبیعی ندارند و با توجه به اینکه امیدی هم به جذب نیروهای حفاظت محیط زیست نیست، تنها راهکار این است که سازمان های حفاظت محیط زیست و سازمان جنگلبانی از سازمان های مردم نهاد کمک بگیرد تا با فرهنگسازی درست بتواند قدری در حفظ منابع طبیعی موفق تر عمل کند.